آریتمی قلبی یا اختلال در ریتم قلب + انواع، علائم، تشخیص و درمان

آریتمی چیست؟

آریتمی (که به آن دیس ریتمی نیز گفته می شود) ضربان قلب نامنظم یا غیر طبیعی است. در صورت ابتلا به آریتمی، ضربان قلب سریعتر یا کندتر از حد نرمال خواهد بود.

برای ضربان غیر طبیعی قلب علل مختلفی وجود دارد و درمان با توجه به علت انتخاب خواهد شد.

ضربان قلب می تواند به طرق مختلفی نامنظم شود. برخی از این ضربان‌های نامنظم قلب، که آریتمی نامیده می‌شوند، علائمی ایجاد نمی‌کنند.

اگر متوجه علائمی مانند خستگی شدید یا تپش قلب شدید، حتما به پزشک مراجعه کنید. پزشک به شما در انتخاب بهترین گزینه درمانی کمک می کند، اما خودتان نیز می توانید با ایجاد تغییرات مناسب در سبک زندگی به خود کمک کنید.

انواع آریتمی

• آریتمی های فوق بطنی (Supraventricular arrhythmias) : آریتمی هایی که از دهلیزها (حفره های فوقانی قلب) شروع می شوند. “Supra” به معنای بالا است. “بطنی” به حفره های پایینی قلب یا بطن ها اشاره دارد.
• آریتمی های بطنی (Ventricular arrhythmias) : آریتمی هایی که از بطن ها (حفره های پایینی قلب) شروع می شوند.
• کندکاری قلب : ریتم های آهسته قلب که ممکن است به دلیل بیماری در سیستم هدایت الکتریکی قلب ایجاد شود، مانند گره سینوسی دهلیزی (SA)، گره دهلیزی-بطنی (AV) یا شبکه هیس پورکنژ (HIS-Purkinje).

اگر احساس می‌کنید قلبتان تند می‌زند، احساس سرگیجه، سبکی سر یا درد قفسه سینه دارید، با کلینیک یادمان تب در تهران تماس بگیرید.

انواع آریتمی های فوق بطنی

آریتمی های فوق بطنی از دهلیزها یا حفره های فوقانی قلب شروع می شوند. انواع آریتمی های فوق بطنی عبارتند از:

• تاکی کاردی فوق بطنی حمله ای (PSVT) : ریتم سریع اما منظم قلب که از دهلیزها شروع می شود. این نوع آریتمی به طور ناگهانی آغاز شده و به پایان می رسد.
• تاکی کاردی با مسیر جانبی (مسیر بای پس) : ریتم سریع قلب ناشی از یک مسیر الکتریکی اضافی و غیر طبیعی یا اتصال بین دهلیزها و بطن ها است. تکانه ها علاوه بر مسیر های معمولی در مسیرهای دیگری نیز ارسال می شوند. این باعث می‌شود که تکانه‌ها خیلی سریع در اطراف قلب حرکت کنند و ضربان آن به‌ طور غیرعادی سریع شود (مثال: سندرم ولف پارکینسون وایت).
• تاکی کاردی ورود مجدد گره AV (AVNRT) : ریتم سریع قلب ناشی از وجود بیش از یک مسیر از طریق گره دهلیزی بطنی (AV).
• تاکی کاردی دهلیزی : ریتم سریع قلب که از دهلیزها شروع می شود.
• فیبریلاسیون دهلیزی : یک ریتم نامنظم قلب بسیار رایج است. این آریتمی زمانی اتفاق می‌افتد که تکانه‌های بسیاری از دهلیز شروع شده و پخش می‌شوند و برای عبور از گره AV با هم رقابت می‌کنند. این وضعیت باعث ایجاد ریتم سریع و نامنظم قلب می شود. از آنجایی که تکانه ها به شکلی نامنظم از دهلیزها عبور می کنند، هماهنگی انقباضات دهلیزی از بین می رود.
• فلوتر دهلیزی : یک آریتمی دهلیزی ناشی از یک یا چند مسیر الکتریکی سریع در دهلیز است. فلوتر دهلیزی معمولاً منظم‌تر از فیبریلاسیون دهلیزی است.

بیشتر بخوانید : عمل جراحی قلب باز + انتظارات و ریکاوری

انواع آریتمی های بطنی

آریتمی بطنی از بطن های قلب شروع می شود. انواع آریتمی های بطنی عبارتند از:

انقباضات زودرس بطنی (PVCs)

ضربان زودرس یا اضافی قلب هستند که از بطن ها شروع می شود. بیشتر اوقات، PVC ها هیچ علامتی ایجاد نمی کنند یا نیاز به درمان ندارند.

این نوع آریتمی شایع است و می تواند ناشی از استرس، مصرف کافئین یا نیکوتین زیاد یا ورزش باشد. بیماری قلبی یا عدم تعادل الکترولیت نیز از دلایل این آریتمی ها هستند.

مشکل افرادی که چندین PVC و/یا علائم مرتبط با آنها را دارند باید توسط متخصص قلب بررسی شود.

تاکی کاردی بطنی یا وی تک (V-tach)

ضربان قلب سریعی که از بطن ها شروع می شود. ریتم سریع قلب، مانع از پر شدن کافی آن با خون شده و خون کمتری در بدن پمپاژ می شود

V-tach به خصوص در افراد مبتلا به بیماری قلبی جدی مشاهده می شود و معمولا نسبت به سایر انواع آریتمی با علائم بیشتری همراه است. متخصص قلب باید این عارضه را بررسی کند.

فیبریلاسیون بطنی (V-fib)

شروع سریع و نامنظم تکانه ها از بطن ها است. بطن ها می لرزند و نمی توانند انقباض موثری ایجاد کنند و این وضعیت منجر به کمبود خون در بدن می شود.

فیبریلاسیون بطنی یک شرایط اورژانسی در پزشکی است که باید در اسرع وقت با احیای قلبی ریوی (CPR) و دفیبریلاسیون (تامین انرژی شوک به عضله قلب برای بازگرداندن ریتم طبیعی) درمان شود.

QT طولانی

اگرچه یک آریتمی نیست، اما می تواند فرد را مستعد ابتلا به آن کند. فاصله QT ناحیه‌ای در نوار قلب است که نشان‌دهنده مدت زمانی است که برای انقباض عضله قلب و سپس بازگشت آن به حالت عادی، یا برای شروع تکانه الکتریکی و سپس شارژ مجدد آن لازم است.

بیشتر از حد طبیعی بودن فاصله QT، خطر ابتلا به “تورساد د پوینت” را افزایش می دهد که شکل خطرناکی از تاکی کاردی بطنی است.

انواع کندکاری قلب

کندکاری قلب ریتم آهسته قلب است که معمولاً به دلیل بیماری در سیستم هدایت قلب ایجاد می شود. انواع کندکاری قلب عبارتند از:

• اختلال عملکرد گره سینوسی : کندی ریتم قلب به دلیل یک گره SA غیر طبیعی.
• بلوک قلبی : تاخیر یا بلوک کامل تکانه الکتریکی هنگام حرکت از گره سینوسی به بطن ها. بلوک یا تاخیر ممکن است در گره AV یا سیستم HIS-Purkinje رخ دهد. ضربان قلب ناشی از این عارضه ممکن است نامنظم و کند باشد.

بیشتر بخوانید : آنژیوپلاستی و استنت گذاری عروق کرونری + فواید، ریکاوری و ریسک ها

علائم آریتمی

آریتمی ممکن است “خاموش” باشد و هیچ علامتی ایجاد نکند. پزشک می‌تواند با گرفتن نبض، گوش دادن به صدای قلب یا انجام آزمایش‌های تشخیصی، ضربان قلب نامنظم را هنگام معاینه پیدا کند. علائم در صورت بروز، ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• تپش قلب : احساس عدم ضربان قلب در برخی لحظه ها یا حسی مانند اینکه قلب در حال بال بال زدن است یا تپشی مانند “فلیپ فلاپ” دارد.
• کوبیدن به سینه
• سرگیجه یا احساس سبکی سر
• تنگی نفس
• ناراحتی قفسه سینه
• ضعف یا خستگی
• ضعیف شدن عضله قلب یا کسر جهشی پایین

علت آریتمی

آریتمی می تواند ناشی از موارد زیر باشد:

• بیماری عروق کرونر
• بافت تحریک پذیر در قلب (به دلایل ژنتیکی یا اکتسابی)
• فشار خون بالا
• تغییرات در عضله قلب (کاردیومیوپاتی)
• اختلالات دریچه
• عدم تعادل الکترولیت در خون، مانند عدم تعادل سدیم یا پتاسیم.
• حمله قلبی
• روند بهبودی پس از جراحی قلب
• سایر عارضه های پزشکی

بیشتر بخوانید : سوفل قلب چیست + چه علائم و درمانی دارد

تشخیص آریتمی

اگر علائم آریتمی دارید، باید از یک متخصص قلب و عروق وقت بگیرید. شاید بهتر باشد به یک الکتروفیزیولوژیست مراجعه کنید – یک متخصص قلب که آموزش های تخصصی بیشتری در زمینه تشخیص و درمان اختلالات ریتم قلب دیده است.

متخصص قلب پس از بررسی علائم و انجام معاینه فیزیکی، ممکن است تست های تشخیصی مختلفی را برای کمک به تایید وجود آریتمی و تعیین علل آن انجام دهد. برخی از آزمایشاتی که ممکن است برای تایید وجود ریتم نامنظم قلب انجام شود عبارتند از:

• الکتروکاردیوگرام : تصویربرداری از تکانه های الکتریکی که در عضله قلب حرکت می کنند. ECG با استفاده از الکترودهای (پچ های کوچک و چسبنده) متصل شده به پوست در قفسه سینه، بازوها و پاها متصل، روی کاغذ گراف ثبت می شود.
• مانیتورینگ قلب سرپایی، مانند آزمایش هولتر‌ مانیتورینگ
• تست ورزش : این تست آریتمی هایی را که با ورزش شروع یا بدتر می شوند ثبت می کند. این آزمایش همچنین برای تعیین وجود بیماری زمینه ای قلبی یا بیماری عروق کرونر مرتبط با آریتمی مفید است.
• اکو کاردیو گرام : نوعی سونوگرافی است که برای تشخیص وجود عضله قلب یا بیماری دریچه ای مسبب آریتمی، نمایی از قلب را ارائه می دهد. این آزمایش را در برخی موارد در حالت استراحت و گاهی حین فعالیت انجام می دهند.
• کاتتریزاسیون قلبی : پس از استفاده از یک بی حس کننده موضعی، یک کاتتر (لوله کوچک، توخالی، انعطاف پذیر) وارد رگ خونی شده و با کمک دستگاه اشعه ایکس به سمت قلب هدایت می شود. یک رنگ کنتراست از طریق کاتتر تزریق می شود تا امکان تصویربرداری اشعه ایکس از شریان های کرونر، حفره های قلب و دریچه ها فراهم شود. این آزمایش به پزشک در تشخیص اینکه آیا علت آریتمی بیماری عروق کرونر است یا خیر، کمک می کند. این آزمایش همچنین اطلاعاتی در مورد عملکرد ماهیچه های قلب و دریچه ها ارائه می دهد.
• مطالعه الکتروفیزیولوژی (EPS) : یک کاتتریزاسیون قلب مخصوص برای بررسی سیستم الکتریکی قلب است. کاتترها برای ثبت فعالیت الکتریکی قلب در قلب قرار می گیرند. EPS برای یافتن علت ریتم غیر طبیعی و تعیین بهترین درمان استفاده می شود. در طول آزمایش، آریتمی را می توان به طور ایمن باز تولید کرد و خاتمه داد.
• تست تخت شیب دار (همچنین به آن تست شیب سر به بالا یا تست شیب عمودی سر نیز گفته می شود) : در این تست در حالی سر فرد به سمت بالا است و تخت در سطوح مختلف کج می شود، فشار خون و ضربان قلب را دقیقه به دقیقه ثبت می کنند. از نتایج آزمایش برای ارزیابی ریتم قلب، فشار خون و گاهی اوقات اندازه‌گیری‌های دیگر هنگام تغییر وضعیت بدنی استفاده شود.

درمان آریتمی

درمان بستگی به نوع و شدت آریتمی دارد. در برخی موارد، درمان لازم نیست. گزینه های درمانی شامل داروها، تغییر شیوه زندگی، درمان های تهاجمی، دستگاه های الکتریکی یا جراحی می باشد.

چه داروهایی آریتمی را درمان می کنند

داروهای مختلفی برای درمان آریتمی وجود دارد. از آنجایی که هر فردی متفاوت است، ممکن است برای یافتن بهترین دارو لازم باشد چندین دارو و دوز امتحان شود. برای این منظور از چندین نوع دارو استفاده می شود:

• داروهای ضد آریتمی داروهایی هستند که برای تبدیل آریتمی به ریتم سینوسی (ریتم طبیعی) یا جلوگیری از آریتمی استفاده می شوند.
• داروهای کنترل کننده ضربان قلب داروهایی هستند که برای کنترل ضربان قلب استفاده می شوند.
• داروهای ضد انعقاد یا ضد پلاکت مانند وارفارین (رقیق کننده خون) یا آسپرین خطر تشکیل لخته یا سکته مغزی را کاهش می دهند.
• داروهایی که برای درمان بیماری های مرتبطی که پتانسیل ایجاد ریتم غیر طبیعی قلب را دارند استفاده می شود.

مهم است که موارد زیر را بدانید:

• نام داروهایتان
• علت مصرف آنها
• زمان و تعداد بار مصرف آنها

درمان های تهاجمی برای آریتمی

کاردیوورژن الکتریکی و فرسایش کاتتر، درمان‌های تهاجمی هستند که برای درمان یا از بین بردن ریتم‌های نامنظم قلب استفاده می‌شوند.

پزشک بهترین درمان را برای شما تعیین کرده و در مورد مزایا و خطرات این درمان ها با شما صحبت می کند.

کاردیوورژن الکتریکی

در افراد مبتلا به آریتمی‌های نامنظم (مانند فیبریلاسیون دهلیزی) یا مداوم در گذشته، شاید نتوان ریتم قلب را تنها با دارو درمانی به حالت طبیعی درآورد.

کاردیوورژن توسط پزشک در اتاق عمل انجام می شود. پس از انجام یک بیهوشی کوتاه‌اثر، برای هماهنگ کردن قلب و شروع دوباره ریتم طبیعی آن، یک تکانه الکتریکی از طریق دیواره قفسه سینه به قلب ارسال می‌شود.

فرسایش کاتتر

در حین فرسایش کاتتر، انرژی الکتریکی با فرکانس بالا از طریق یک کاتتر به ناحیه کوچکی از بافت داخل قلب که باعث ریتم غیر طبیعی قلب شده است، می رسد.

این انرژی مسیر ریتم غیر طبیعی را “قطع” می کند. فرسایش یا ابلیشن را می توان برای درمان بیشتر SVT ها، فلوتر دهلیزی و برخی تاکی کاردی های دهلیزی و بطنی استفاده کرد.

از این روش همچنین برای قطع مسیر الکتریکی بین دهلیزها و بطن ها، خصوصا برای افراد مبتلا به فیبریلاسیون دهلیزی استفاده می شود. معمولا برای رسیدن به بهترین نتیجه از درمان، فرسایش کاتتر با روش های دیگر ترکیب شود.

جداسازی ورید ریوی

در افراد مبتلا به فیبریلاسیون دهلیزی مکرر، حمله ای یا مداوم، جداسازی وریدهای ریوی نوعی ابلیشن است که مناطق مسئول فیبریلاسیون دهلیزی را هدف قرار می دهد.

هدف ایجاد حلقه‌های اسکاری است که کانون‌های ایجادکننده فیبریلاسیون دهلیزی را جدا می‌کند.

برای درمان آریتمی از چه دستگاه هایی استفاده می شود

یک متخصص قلب ممکن است در طول یک روش درمانی در آزمایشگاه الکتروفیزیولوژی از دستگاه های خاصی استفاده کند.

دفیبریلاتور قلبی قابل کاشت (ICD)

یک دستگاه پیچیده است که عمدتاً برای درمان تاکی کاردی بطنی و فیبریلاسیون بطنی، دو ریتم قلبی خطرناک، استفاده می‌شود.

ICD دائماً ریتم قلب را کنترل می کند. هنگامی که ضربان قلب بسیار سریع و غیرطبیعی را تشخیص می‌دهد، با وارد کردن انرژی به عضله قلب، ریتم طبیعی قلب را دوباره باز می گرداند.

راه های مختلفی برای بازگرداندن ریتم طبیعی قلب با استفاده از ICD وجود دارد. مانند:

• ضربان ضد تاکی کاردی (ATP) : هنگامی که قلب خیلی سریع می‌زند، برای بازیابی ضربان و ریتم طبیعی قلب، یک سری تکانه‌های الکتریکی کوچک به عضله قلب ارسال می شود.
• کاردیوورژن/دفیبریلاسیون : در این روش هنگامی که قلب به طور خطرناکی سریع یا نامنظم می زند، برای بازگرداندن ریتم طبیعی آن، یک شوک به عضله قلب وارد شود.
• ضربان‌سازی ضد کندکاری قلب : اکثر ICD‌ها برای جلوگیری از کندی بیش از حد ریتم قلب، ضربان پشتیبان ایجاد می کند.

ضربان سازها و دفیبریلاتورهای دو بطنی (B-V) (همچنین به آنها درمان با همگام سازی مجدد قلبی یا CRT نیز گفته می شود) برای افراد مبتلا به نارسایی قلبی که نشانه هایی از انقباض ناهماهنگ بطن چپ نیز دارند استفاده می شود. این دستگاه ها به همگام سازی انقباض بطن چپ کمک می کنند.

علاوه بر یک یا دو لید (سیم) مورد استفاده در ضربان سازها و دفیبریلاتورهای معمولی که در بطن راست و دهلیز راست قرار می‌گیرند، دستگاه‌های دو بطنی از یک لید اضافی در پشت یا سمت چپ بطن چپ استفاده می‌کنند. برای رسیدن به این ناحیه، سیم اضافه معمولاً از طریق سینوس کرونری، یک سیاهرگ کوچک در پشت قلب، هدایت می‌شود.

افراد مبتلا به آریتمی ممکن است به دلیل وجود هر یک از موارد زیر نیاز به جراحی قلب داشته باشند:

در برخی موارد برای درمان بیماری قلبی ایجاد کننده آریتمی، به جراحی قلب نیاز است، از جمله جراحی دریچه یا جراحی بای پس عروق کرونر.

روش های ماز و اصلاح شده ماز دو جراحی هستند که برای اصلاح فیبریلاسیون دهلیزی استفاده می شوند که با داروها یا روش های درمانی غیرجراحی قابل کنترل نیست. این عمل ها اغلب همراه انواع دیگری از جراحی قلب مانند جراحی دریچه انجام می شوند. در برخی موارد، این روش ها را می توان به تنهایی انجام داد.

در برخی موارد، لیدهای ضربان ساز دو بطنی با استفاده از تکنیک های کم تهاجمی یا آندوسکوپی روی قلب قرار داده می شوند.

ضربان ساز دائمی

دستگاهی است که برای حفظ ضربان طبیعی قلب، تکانه (پالس) های الکتریکی کوچکی را به عضله قلب می فرستد.

ضربان ساز یک تولید کننده پالس (که یک باتری و یک کامپیوتر کوچک را در خود جای داده است) و سیم‌هایی دارد که پالس‌هایی را از مولد پالس به عضله قلب می‌فرستند و همچنین فعالیت الکتریکی قلب را حس می‌کنند. ضربان سازها بیشتر برای جلوگیری از کندی ضربان قلب استفاده می شوند.

بیشتر بخوانید : علائم بزرگ شدن قلب و عوارض آن

برخی از عوامل خطرزای مرتبط با سبک زندگی برای آریتمی

چند راه برای تغییر این عوامل خطرزا برای آریتمی عبارتند از:

• اگر سیگار می کشید یا از محصولات تنباکو استفاده می کنید، آنها را ترک کنید.
• مصرف الکل را محدود کنید.
• مصرف کافئین را محدود یا متوقف کنید. برخی از افراد به کافئین حساسیت دارند و ممکن است هنگام استفاده از محصولات کافئین دار (مانند چای، قهوه، کولا و برخی از داروهای بدون نسخه) علائم بیشتری را تجربه کنند.
• مواد محرک مصرف نکنید. مراقب محرک های مورد استفاده در داروهای سرفه و سرماخوردگی و مکمل های گیاهی یا غذایی باشید. برخی از این داروها حاوی موادی هستند که ریتم نامنظم قلب را بیشتر می کنند. برچسب را بخوانید و از پزشک یا داروساز خود بپرسید که چه دارویی برای شما بهتر است.
• فشار خون بالا را کنترل کنید.
• اگر اضافه وزن دارید، رسیدن به وزن مناسب می تواند خطر آریتمی را کاهش دهد.
• سطح قند خون را کنترل کنید.
• آپنه خواب را درمان کنید. درمان آپنه خواب خطر ابتلا به آریتمی را کاهش می دهد.
• اگر متوجه شدید که ریتم نامنظم قلب با فعالیت های خاصی بیشتر اتفاق می افتد، آن فعالیت ها را انجام ندهید.

در صورت ابتلا به آریتمی چه زمانی باید با پزشک خود تماس بگیرم

شما باید به طور منظم برای ویزیت های پیگیری به پزشک خود مراجعه کنید تا:

• مطمئن شوید که مشکل آریتمی شما تحت کنترل است.
• داروهای مصرفی تان به درستی تنظیم شوند.
• عملکرد هر دستگاه کاشته شده بررسی شوند.
• مطمئن شوید که سالم هستید و بیماری دیگری ندارید.

پزشک به شما خواهد گفت که چه زمانی و چند بار باید مراجعه کنید. اگر در زمان بین ویزیت ها علائم تکرار یا شدیدتر شد با پزشک خود تماس بگیرید.

همچنین باید مطمئن شوید که خانواده و دوستانتان می دانند که چگونه علائم شما را تشخیص دهند. آنها همچنین باید یاد بگیرند که در صورت لزوم چگونه CPR را شروع کنند.

بیشتر بخوانید : آزمایش نوار قلب و چگونگی انجام آن

در مورد خودمراقبتی های مربوط به آریتمی چه باید بدانم

اگر آریتمی دارید، یا حتی اگر ندارید، یادگیری نحوه گرفتن نبض احتمالا برایتان مفید باشد. نبض، ضربان قلب یا تعداد ضربان قلب در یک دقیقه را نشان می دهد.

تعداد نبض از فردی به فرد دیگر متفاوت است. نبض شما زمانی که در حالت استراحت هستید کندتر می شود و در هنگام ورزش کردن افزایش می یابد زیرا بدن در طول ورزش به خون غنی از اکسیژن بیشتری نیاز دارد.

چگونه نبضم را بگیرم

با حس کردن نبض می توانید بفهمید که قلب شما چقدر سریع می زند. می توانید نبض خود را روی مچ دست یا گردن خود احساس کنید.

نوک انگشتان سبابه و میانی خود را روی ناحیه داخلی مچ بازوی دیگر و درست زیر پایین شست خود قرار دهید. یا نوک انگشت اشاره و میانی خود را در قسمت پایین گردن، در دو طرف نای قرار دهید.

به آرامی با انگشتان خود فشار دهید تا زمانی که تپش خون را در زیر انگشتانتان احساس کنید. ممکن است لازم باشد برای پیدا کردن نبض انگشتانتان را کمی به سمت بالا یا پایین حرکت دهید.

می توانید تعداد ضربان را در 10 ثانیه بشمارید و در شش ضرب کنید تا ضربان قلب خود را بر حسب تعداد ضربان در دقیقه تعیین کنید. ضربان قلب طبیعی در حالت استراحت 50 تا 100 ضربه در دقیقه است.

برای دریافت مشاوره و یا نوبت حضوری با شماره تلفن های : ۰۲۱۸۸۰۷۳۱۳۶ و یا از طریق تماس تلفنی و یا واتساپ با شماره ۰۹۳۳۷۸۳۶۸۲۰ در تماس باشید.
سایر شماره تماس های کلینیک ۰۲۱۸۸۵۷۱۵۲۳ و ۰۲۱۸۸۵۹۱۳۵۸
آدرس ما را در صفحه تماس با ما مشاهده کنید.