افتادگی مثانه
مثانه یک اندام تو خالی در لگن است که ادرار را ذخیره می کند. فشار ناشی از پر شدن مثانه، علت ایجاد احساس نیاز فوری به ادرار است.
در طول ادرار کردن، ادرار از مثانه حرکت می کند و از طریق مجرای ادراری به خارج از بدن هدایت می شود.
در زنان، دیواره قدامی مهبل از مثانه محافظت می کند. این دیواره می تواند با افزایش سن، ضعیف یا شل شود. فشار جسمی قابل توجه، مثل زایمان نیز می تواند به این بخش از دیواره مهبلی آسب برساند.
اگر این وضعیت، وخیم تر شود، افتادگی مثانه روی می دهد، به این معنی که دیگر حمایت نمی شود و روی مهبل می افتد.
این امر، مشکلاتی مثل اختلالات ادراری، ناراحتی و بی اختیاری فشاری (نشت ادرار مثلا با عطسه کردن، سرفه کردن و زور زدن) را تحریک می کند.
درجه بندی افتادگی مثانه
افتادگی مثانه (که سیستوسل نیز نامیده می شود) بر اساس اینکه مثانه به چه میزان به سمت مهبل متمایل شده است، به چهار درجه تقسیم بندی می شود.
درجه 1 (خفیف): تنها بخش کوچکی از مثانه روی مهبل می افتد.
درجه 2 (متوسط): مثانه آن قدر افتادگی پیدا می کند که به ورودی مهبل می رسد.
درجه 3 (شدید): مثانه در قسمت دهانه مهبل، برآمدگی ایجاد می کند.
درجه 4 (کامل): تمام مثانه کاملا از مهبل بیرون می زند؛ که معمولا با شکل های دیگر افتادگی اندام های لگنی همراه است (افتادگی رحم، فتق راست روده به درون مهبل و فتق روده).
افتادگی مثانه معمولا با یائسگی مرتبط است. پیش از یائسگی، بدن زنان، هورمون استروژن تولید می کند، که به حفظ استحکام ماهیچه های داخل و اطراف مهبل کمک می کند.
بدن زنان، تولید مقدار کافی از استروژن را پس از یائسگی متوقف می کند و در نتیجه، این ماهیچه ها شروع به ضعیف شدن می کنند.
دلایل افتادگی مثانه
فاکتورهای زیر در ایجاد افتادگی مثانه دخیل هستند:
- زایمان: شایع ترین علت افتادگی مثانه، زایمان است. فرآیند زایمان، بر بافت ها و ماهیچه های مهبل، که از مثانه زن محافظت می کند، فشار وارد می کند.
- یائسگی: استروژن، هورمونی که به حفظ استحکام و سلامت ماهیچه های مهبل کمک می کند، پس از یائسگی تولید نمی شود.
- فشار وارد کردن: بلند کردن اجسام سنگین، فشار وارد کردن هنگام دفع، ابتلا به عارضه ای بلندمدت که شامل سرفه باشد یا ابتلا به یبوست طولانی مدت که ممکن است به ماهیچه های کف لگن آسیب برساند.
علائم افتادگی مثانه
اولین علامتی که معمولا زن مبتلا به افتادگی مثانه تجربه می کند، وجود بافت در مهبل است که بسیاری از زنان، آن را به صورت چیزی که مثل یک توپ است، توصیف می کنند.
سایر علائم افتادگی مثانه عبارت اند از:
- ناراحتی یا درد در لگن
- بیرون زدگی بافت از مهبل (ممکن است بافت حساس باشد و خونریزی کند)
- دشواری در ادرار
- داشتن این احساس که مثانه، بلافاصله پس از ادرار، خالی نیست (تخلیه ناقص)
- بی اختیاری فشاری (نشت ادرار هنگام عطسه، سرفه یا زور زدن)
- عفونت های مثانه ای مکرر
- رابطه جنسی دردناک
- درد در نیمه تحتانی کمر
برخی از زنان ممکن است علائم افتادگی خفیف (درجه 1) مثانه را تجربه نکنند یا متوجه آن نشوند.
زمان نیاز به مراقبت پزشکی برای افتادگی مثانه
هر زنی که متوجه علائم افتادگی مثانه می شود، باید به پزشک خود مراجعه کند.
افتادگی مثانه معمولا با افتادگی سایر اندام های لگنی زن همراه است.
بنابراین، انجام به موقع مراقبت های پزشکی برای ارزیابی و جلوگیری از علائم و عوارض پیچیده ناشی از ضعیف شدن بافت و ماهیچه مهبل، ضروری است.
اندام های درگیر افتادگی، خود به خود بهبود نمی یابند و اغلب با گذشت زمان بدتر می شوند.
درمان های بسیاری برای تصحیح افتادگی مثانه وجود دارد.
معاینات و تست های تشخیصی
معاینه اندام های تناسلی و لگن زنان، که با عنوان معاینه لگنی شناخته شده است، به منظور تشخیص افتادگی مثانه لازم است.
مثانه ای که وارد مهبل شده است، تشخیص را تایید می کند.
در مواردی که مشکل خیلی واضح نیست، پزشک از سیستویورتروگرام برای کمک به تشخیص استفاده می کند.
سیستویورتروگرام، مجموعه ای از تصاویر اشعه ایکس است که در طول ادرار گرفته می شود.
این تصاویر به پزشک در تعیین شکل مثانه و علت اختلال ادراری کمک می کند.
پزشک، بخش های دیگر شکم را نیز تست خواهد کرد یا تصاویر اشعه ایکس از آن ها تهیه خواهد کرد تا دلایل احتمالی دیگر برای ایجاد ناراحتی یا اختلال ادراری را رد کند.
پس از تشخیص، پزشک، برای تصمیم گیری درمورد نوع درمان مناسب، عصب ها، ماهیچه ها و شدت جریان ادرار را تست می کند.
ممکن است با صلاح دید پزشک، تستی به نام یورودینامیک یا یورودینامیک ویدئویی انجام شود. گاهی از این تست ها با نام “EKG مثانه” یاد می شود.
یورودینامیک، رابطه فشار و حجم در مثانه را اندازه گیری می کند و ممکن است برای تصمیم گیری اورولوژیست ضروری باشد.
سیستوسکوپی نیز برای تعیین گزینه های درمانی انجام می شود.
این تست، یک فرآیند سرپایی در مطب است که گاهی اوقات در صفحه یک مانیتوز نمایش داده می شود تا فرد نیز بتواند آنچه را اورولوژیست می بیند، مشاهده کند.
سیستوسکوپی، ریسک اندکی دارد و برای اغلب افراد قابل تحمل است.
درمان افتادگی مثانه
افتادگی مثانه خفیف (درجه 1) که هیچ درد یا ناراحتی ایجاد نمی کند، معمولا به هیچ درمان پزشکی یا جراحی نیاز ندارد.
پزشک توصیه می کند که زن مبتلا به افتادگی مثانه درجه 1، باید از بلند کردن اجسام سنگین یا فشار وارد کردن پرهیز کند، اگرچه، شواهد اندکی دال بر تایید این نظر وجود دارد.
برای موارد جدی تر، پزشک، فاکتورهای متعددی را تحت نظر می گیرد، مثل سن زن، سلامت عمومی، ارجحیت درمانی و شدت افتادگی مثانه، تا بتواند تعیین کند کدام درمان مناسب است.
درمان های غیر جراحی برای افتادگی مثانه شامل موارد زیر است:
رحم بند
رحم بند، ابزاری است که در داخل مهبل قرار می گیرد تا مثانه را در محل خود نگه دارد.
رحم بند باید در فواصل زمانی منظم، برداشته و تمیز شود تا از عفونت جلوگیری شود.
بعضی از رحم بندها به گونه ای طراحی شده اند که به زن اجازه می دهند این کار را خودش انجام دهد.
انواع دیگر را باید پزشک، بردارد و تمیز کند. معمولا به همراه رحم بند از کرم استروژن استفاده می شود تا از عفونت و سایش دیواره مهبلی جلوگیری شود.
در برخی زنان، این رحم بندها باعث ایجاد ناراحتی می شوند یا به سادگی بیرون می افتند.
درمان با جایگزینی استروژن
این درمان برای بسیاری از زنان مبتلا به افتادگی مثانه، مفید است. استروژن به تقویت و حفظ ماهیچه های مهبل کمک می کند.
مراقبت های خانگی
در موارد خفیف تا متوسط، پزشک، اصلاحاتی مثل پرهیز از بلند کردن اجسام سنگین یا فشار وارد کردن را توصیه می کند.
ممکن است پزشک، تمرینات کگل را نیز توصیه کند. این ها تمریناتی هستند که برای انقباض ماهیچه های کف لگن به کار می روند.
تمرینات کگل برای درمان افتادگی های خفیف تا متوسط یا به عنوان مکمل برای سایر روش های درمانی در افتادگی هایی که جدی تر است، به کار می رود.
اصلاحات
درمان با جایگزینی استروژن، برای کمک به تقویت بافت های داخل و اطراف مهبل به کار می رود.
درمان با جایگزینی استروژن نمی تواند برای همه به کار رود (مثلا برای افراد مبتلا به انواع خاصی از سرطان).
بدن زنان پس از یائسگی، تولید میزان کافی از استروژن را متوقف می کند و در نتیجه، ماهیچه های مهبل ضعیف می شوند.
در موارد خفیف افتادگی مثانه، ممکن است از استروژن برای از بین بردن علائم افتادگی مثانه، مثل تضعیف مهبلی و بی اختیاری استفاده شود.
در موارد شدیدتر، درمان با جایگزینی استروژن، به همراه سایر انواع درمان ها به کار می رود.
استروژن، به صورت خوراکی، به شکل قرص یا به صورت موضعی، به صورت پچ یا کرم استفاده می شود.
کرم، جذب سیستمیک بسیار اندکی دارد و اثری قوی به صورت موضعی در محلی که استفاده می شود، دارد.
مصرف موضعی، خطر کمتری نسبت به مصارف خوراکی دارد.
استفاده از استروژن در قسمت قدامی مهبل و بخش مربوط به مجرای ادراری، در تسکین علائم ادراری مثل تکرر و احساس نیاز دفع فوری، حتی در صورت مواجهه با افتادگی مثانه، بسیار مفید است.
جراحی افتادگی مثانه
افتادگی شدید مثانه که با رحم بند مدیریت نمی شود، معمولا برای تصحیح به جراحی نیاز دارد.
جراحی افتادگی مثانه معمولا از طریق مهبل صورت می گیرد و هدف، تحکیم مثانه در جایگاه مناسب است.
مثانه با یک برش در دیواره مهبلی اصلاح می شود. ناحیه درگیر افتادگی، بسته می شود و دیواره تقویت می شود.
بسته به نحوه عمل، جراحی در حالی که زن تحت بیهوشی عمومی، ناحیه ای یا موضعی قرار گرفته، انجام می شود.
در مورد جراحی های کوچک تر، بسیاری از زنان، در همان روز جراحی به خانه می روند.
تاکنون مواد بسیاری برای تقویت ضعف لگنی مرتبط با افتادگی مثانه به کار فته است.
مطابق FDA، خطرات قرار دادن یک شبکه در مهبل برای اصلاح افتادگی اندام لگنی، از مزایای آن بیشتر است.
اگرچه، ممکن است در بعضی شرایط، استفاده از شبکه مناسب باشد.
جراح باید با جزئیات، خطرات، مزایا و عوارض احتمالی این موارد را توضیح دهد و باید پیش از حرکت به سمت جراحی، در مورد عمل توضیح دهد.
پس از جراحی، بسیاری از زنان پس از شش هفته به سطح طبیعی از فعالیت باز می گردند.
جراح ها توصیه می کنند فعالیت هایی که باعث وارد کردن فشار می شوند، تا شش ماه کاهش یابند یا متوقف شوند.
درمان های دیگر برای افتادگی مثانه
فیزیوتراپی مثل تحریک الکتریکی و بیوفیدبک برای افتادگی مثانه به کار می رود تا به تقویت ماهیچه های لگن کمک کند.
تحریک الکتریکی
پزشک از یک پروب برای بررسی ماهیچه های داخل مهبل یا کف لگن استفاده می کند.
پروب به یک دستگاه متصل است که جریان های الکتریکی کوچکی را که ماهیچه ها را منقبض می کند، اندازه گیری می کند.
این انقباضات به تقویت ماهیچه ها کمک می کند. نوع دیگری از تحریک الکتریکی که کمتر تهاجمی است، نیز وجود دارد که به صورت مغناطیسی، عصب زهاری را از بیرون بدن تحریک می کند.
این کار، ماهیچه های کف لگن را فعال می کند و به درمان بی اختیاری کمک می کند.
بیوفیدبک
از یک حسگر برای بررسی فعالیت ماهیچه ای در مهبل استفاده می شود.
پزشک، تمریناتی را برای تقویت این ماهیچه ها توصیه می کند. این تمرینات به تقویت ماهیچه ها کمک می کند تا برخی از علائم مربوط به افتادگی مثانه از بین برود یا تسکین پیدا کند.
حسگر می تواند انقباضات ماهیچه ای در طول تمرینات را بررسی کند و پزشک قادر خواهد بود مفید بودن یا نبودن این تمرینات را برای ماهیچه های موردنظرتعیین کند.
مراجعات بعدی برای افتادگی مثانه
زنی که تحت درمان قرار می گیرد باید برای مراجعات بعدی به پزشک نیز برنامه ریزی کند تا پیشرفت کار ارزیابی شود.
لازم است رحم بندها در فواصل زمانی منظم برداشته و تمیز شوند تا از ایجاد عوارض جلوگیری شود.
پیشگیری از افتادگی مثانه
برای پیشگیری از افتادگی مثانه، رژیم حاوی فیبر بالا و مصرف روزانه مقادیر زیاد مایعات می تواند خطر ابتلا به یبوست را کاهش دهد.
باید در صورت امکان از فشار وارد کردن هنگام دفع پرهیز شود. زنان مبتلا به یبوست بلندمدت باید به منظور کاهش شانس ابتلا به افتادگی مثانه، در پی مراقبت های پزشکی برآیند.
بلند کردن اجسام سنگین به افتادگی مثانه مرتبط است و باید در صورت امکان از آن پرهیز شود.
چاقی یکی از فاکتورهای ریسک ابتلا به افتادگی مثانه است. کنترل وزن به جلوگیری از پیشرفت این عارضه کمک می کند.
بیشتر بخوانید: کلینیک تست نوار مثانه در تهران
بیشت بخوانید: آمادگی برای تست نوار مثانه یا یوروداینامیک
افتادگی مثانه به ندرت تبدیل به عارضه ای تهدیدکننده می شود. اغلب موارد خفیف، بدون جراحی درمان می شوند و اغلب موارد شدید، با جراحی به طور کامل اصلاح می شوند.
برای تشخیص افتادگی مثانه و درجه آن و انجام درمان در صورت لزوم به کلینیک یادمان در غرب تهران مراجعه کنید. برای دریافت نوبت با شماره های زیر تماس بگیرید.
تلفن ثابت
تلفن همراه
آدرس:
تهران، شهرک غرب، بلوار فرحزادی، دویست متر بالاتر از بلوار دادمان، کوچه ناخدا محتاج، انتهای بن بست، پلاک یک، طبقه یک
