درمان بیش فعالی (ADHD) در کودکان

تشخیص و درمان بیش فعالی (ADHD) یا اختلال کم توجهی-بیش فعالی در کودکان سخت است. زیرا علائم حواس پرتی، تکانشگری و بیش فعالی برای کودکان رفتارهای طبیعی به حساب می آیند.

بنابراین تشخیص بیش فعالی برای کودکان، به این معناست که آنها بیش از آنچه برای سن آنها انتظار می رود، حواس پرت، تکانشی یا بیش فعال هستند.

تعریف بیش فعالی در کودکان

اختلال کم توجهی- بیش فعالی یا ADHD به صورت “وجود همزمان مشکلات توجه و بیش فعالی” تعریف شده است.

کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی:

• ظاهرا همیشه در حال چرخش، بی قراری و حرکت در این طرف و آن طرف هستند.
• به طور تکانشی رفتار می کند، بدون فکر کردن هر چه به ذهن شان می رسد را بیان می کنند.
• احساسات خود را بی محابا نشان می دهند.
• سریع خسته می شوند، مگر اینکه مشغول فعالیتی باشند که از آن لذت می برند.
• اغلب به راحتی حواسشان پرت می شود.
• از سر بی دقتی اشتباهاتی انجام می دهند.
• فراموش کار هستند.
• در پیروی از دستورالعمل ها مشکل دارند یا بدون اینکه کاری را تمام کنند به سراغ فعالیت دیگر می روند.

این علائم باید حداقل به مدت 6 ماه در کودک وجود داشته باشد و در توانایی او برای داشتن عملکرد مناسب در خانه، کلاس، زمین بازی و در سایر محیط های اجتماعی اختلال ایجاد کند.

علاوه بر این، این علائم باید قبل از سن 7 سالگی ظاهر شوند.

تعداد موارد تشخیص این اختلال برای کودکان کم سن در حال افزایش است و بسیاری از کودکان تحت درمان دارویی قرار می گیرند. برای درمان بیش فعالی در کودکان می توانید به کلینیک یادمان طب در تهران مراجعه کنید.

تشخیص بیش فعالی در کودکان

اگر شما یا معلم فرزندتان مشکوک به ابتلای کودک به ADHD باشید، حتما به دنبال بررسی بروید. مداخله زودهنگام ممکن است از ظهور علائم بیشتر و عوارض ثانویه مانند اضطراب یا رفتارهای اختلال نافرمانی مقابله ای جلوگیری کند.

هیچ آزمایش آزمایشگاهی خاصی برای تشخیص ADHD وجود ندارد. یک متخصص اطفال یا متخصص سلامت روان می تواند به جای آزمایش، با بررسی علائم کودک تعیین کند که آیا معیارهای تشخیص این اختلال در او وجود دارد یا خیر.

اغلب، برای به دست آوردن اطلاعات در مورد رفتار کودک از چندین روش مختلف استفاده می شود، مانند:

• از طریق فرم های گزارش معلم، معلم اطلاعاتی را در مورد رفتار و دامنه توجه کودک در محیط مدرسه ثبت می کند. گزارش‌های معلمان به تعیین میزان دشواری انجام تکالیف و یکجا نشستن برای کودک، در مقایسه با همسالان خود، کمک می کند. بازخورد در مورد تعاملات کودک با همسالان خود نیز می تواند مفید باشد زیرا برخی از کودکان مبتلا به ADHD در حفظ روابط دوستانه مشکل دارند.
• فرم های گزارش والدین برای ارزیابی رفتار کودک در خانه استفاده می شود. متخصص سلامت روان ممکن است در مورد توانایی کودک برای پیروی از دستورالعمل ها، آرام بازی کردن یا منتظر نوبت حود در مکالمه ماندن سوالاتی بپرسد.
• پزشک با صحبت کردن با والدین و خود کودک، در مورد رشد و سابقه خانوادگی کودک اطلاعات بیشتری بدست می آورد.

نحوه تشخیصADHD در کودکان

هیچ کدام از آزمایش های مرتبط با ADHD به تنهایی نمی توانند علائم ADHD را تشخیص دهند.

ADHD یک اختلال متفاوت با سه نوع فرعی مجزا است، میزان شدت علائم آن در طیف های مختلفی ظاهر می شود و با بیماری های همزمان (ناتوانی های یادگیری، اختلال نافرمانی مقابله ای و غیره) همپوشانی دارد و این موارد اغلب تشخیص و درمان را پیچیده می کنند.

بررسی برای تشخیص ADHD احتمالا با یک مراجعه معمول به پزشک اطفال شروع می شود، اما به احتمال زیاد، روند بررسی اینجا تمام نخواهد شد.

اکثر پزشکان عمومی در مورد ویژگی های ADHD و بیماری هایی که با آن همپوشانی دارند آموزش ندیده اند یا برای انجام ارزیابی دقیق مورد نیاز، امکانات و مهارت های لازم را ندارند.

هر گونه ارزیابی در مورد ADHD با تجزیه و تحلیل انتقادی بسیاری از جنبه های زندگی روزمره بیمار، مانند نحوه یادگیری، حافظه، مهارت های شناختی، عملکرد اجرایی، قدرت استدلال، عملکرد اجتماعی، ارتباطات کلامی و غیرکلامی آغاز می شود.

در موارد مشکوک به ناتوانی های یادگیری، ارزیابی معمولا شامل آزمون هوش (IQ) و سنجش مهارت های ریاضی، خواندن و نوشتن خواهد بود.

این اطلاعات از طریق مصاحبه بالینی، به علاوه بررسی کامل سابقه پزشکی کودک و خانواده او، نمرات داده شده توسط والدین و/یا معلم به درجه بندی های هر مقیاس جمع‌آوری می گردد.

با یک ارزیابی دقیق، می توان دیدگاه بهتری در مورد نقاط قوت و ضعف بدست آورد و بیماری های همزمان مانند ناتوانی های یادگیری، افسردگی، اختلال اضطراب یا اختلال طیف اوتیسم را شناسایی کرد.

پس از انجام کامل و موثر ارزیابی، باید برای رسیدگی به نیازهای خاص آشکار یا تأیید شده درمان های دارویی، غیر دارویی و راهبردهای آموزشی ارائه شود.

بر اساس آمارهای مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها (CDC) در سال 2015، تعداد موارد تشخیص ADHD از سال 2003 تقریباً 50 درصد افزایش یافته و تعداد کل کودکان مبتلا به ADHD نزدیک به 6 میلیون نفر رسیده است.

طبق گزارش CDC تا سال 2011، یازده درصد از همه کودکان 4 تا 17 ساله مبتلا به ADHD بودند.

ابتلا به ADHD در پسران تقریباً سه برابر بیشتر از دختران است. اما بیشترین تعداد موارد تشخیص ADHD در حال حاضر مربوط به دختران و زنان می باشد.

گزینه های درمانی برای بیش فعالی در کودکان

انواع روش های درمانی برای کودکان بیش فعال عبارتند از:

داروی محرک مفید برای کودکان بیش فعال

داروهای محرک برای درمان بیش فعالی در کودکان توصیه می شوند. این داروها بیشترین تأثیر را دارند. 80 درصد از کودکانی که به تنهایی یا همراه با رفتار درمانی از داروهای محرک استفاده کردند، افزایش تمرکز و کاهش تکانشگری داشته اند.

علاوه بر این، اکثر کودکانی که از این داروها استفاده می‌کنند، افزایش اعتماد به نفس، رفتارهای مخرب کمتر و بهبود روابط با والدین، خواهران و برادران و معلمان را گزارش می‌دهند.

استفاده از دارو همراه با رفتار درمانی، درمان بهتری برای ADHD در کودکان نشان داده می دهد.

بیشتر بخوانید : علائم اختلال عصبی کودکان

داروهای غیر محرک برای کودکان بیش فعال

داروهای غیر محرک گزینه مناسبی برای کودکانی است که نمی توانند اثرات داروهای محرک را تحمل کنند و یا از آنها نتیجه مطلوبی بگیرند.

این داروها انتقال دهنده های عصبی را هدف قرار می دهند، با این تفاوت که برخلاف محرک ها به طور خاص دوپامین را هدف نمی گیرند.

اگرچه خطرات عوارض جانبی داروهای غیر محرک مانند محرک ها نیست، اما آنها نیز عوارض جانبی احتمالی خود را دارند.

Strattera، Intuniv، Kapvay داروهای غیر محرکی هستند که به طور خاص برای ADHD تجویز می شوند. همچنین از داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای و Wellbutrin برای درمان بیش فعالی کودکان استفاده می شود.

درمان خانگی بیش فعالی در کودکان

تاثیر دارو در سطح عصبی و با هدف تنظیم مغز است اما رفتار درمانی با ساختاردهی به زمان بیمار در خانه، ایجاد روتین و قابلیت پیش بینی و افزایش توجه مثبت، به رفتارهای مشکل ساز خاصی رسیدگی می کند.

اساس کار رفتار درمانی یک فرض ساده است: والدین و سایر بزرگسالان در زندگی کودک انتظارات مشخصی از رفتار کودک دارند – آنها رفتار مثبت را تحسین کرده و به آنها پاداش می دهند و رفتار منفی را منع می کنند. در رفتار درمانی نیاز به همکاری والدین و معلمان است.

بیشتر بخوانید : علائم اسکیزوفرنی در کودکان

رژیم غذایی و تغذیه مناسب

عادات غذایی باعث بیش فعالی نمی شود. با این حال، والدین کودکان مبتلا به ADHD دریافتند که اگرچه غذای کامل و مغذی ممکن است درمان همه چیز نباشد، اما اصلاح رژیم غذایی می تواند تغییر بزرگی را برای برخی از کودکان مبتلا به ADHD ایجاد کند.

تحقیقات نشان می دهد که رژیم غذایی و تغذیه بر قدرت شناخت، میزان توجه، خواب و خلق و خوی کودک تأثیر گذار است.

افرادی که رژیم‌های غذایی سالم و کامل سرشار از سبزیجات، میوه‌ها، غلات فرآوری‌نشده و گوشت کم‌چرب دارند، احتمالاً از نظر روحی و روانی سالم تر هستند و احتمال بروز افسردگی در آنان 25 تا 35 درصد کمتر است.

پروتئین با تحریک انتقال دهنده های عصبی باعث هوشیاری و کربوهیدرات ها باعث خواب آلودگی می شوند. بنابراین، افراد مبتلا به ADHD بعد از خوردن صبحانه و ناهار سرشار از پروتئین عملکرد بهتری دارند.

کودکان برای داشتن عملکرد مناسب مغز، باید بیشتر غذاهای فرآوری نشده، کربوهیدرات های پیچیده، پروتئین ها، سبزیجات و میوه مصرف کنند.

یعنی نباید از رنگ‌ها و طعم‌ دهنده های مصنوعی، نگهدارنده‌های شیمیایی و غذاهای بیش از حد فرآوری‌شده استفاده کنند زیرا باعث تشدید علائم ADHD در برخی افراد می شوند.

مکمل ها و ویتامین های طبیعی

با اینکه هدف از غذا خوردن برای افراد، دریافت سطح مناسبی از مواد مغذی خاص نیست، اما توجه به این مسئله نیز مهم است که بدن ما همیشه مواد مغذی مورد نیاز ما را تولید نمی کند، بنابراین مجبوریم مقداری از این مواد مغذی را از طریق مکمل ها دریافت کنیم.

بسیاری از ویتامین ها، گیاهان و مکمل ها احتمالا در کاهش علائم ADHD یا بر طرف کردن عوارض جانبی دارو در برخی افراد موثر هستند، مانند : امگا 3، روی، آهن، منیزیم، ویتامین C، سنبل الطیب، ملاتونین، جینکو و جینسینگ.

بسیاری از گیاهان و مکمل ها عوارض جانبی دارند و ممکن است باعث ایجاد یا تشدید بیماری ها یا تداخل با داروهای تجویزی شوند.

قبل از شروع مصرف هر گونه مکمل با پزشک کودک خود مشورت کنید. زمانی که پزشک از شما در مورد داروی های مصرفی کودکتان می پرسد، حتما تمام ویتامین ها و مکمل هایی که مصرف می کند را ذکر کنید.

ورزش کردن

به ورزش به عنوان یک دارو نگاه کنید، ورزش سیستم توجه را فعال می کند. این سیستم مسئول عملکردهای اجرایی – توالی، حافظه فعال، اولویت بندی، بازدارندگی و حفظ توجه است.

از لحاظ عملی، با کاهش تکانشگری در کودکان، باعث آماده تر شدن آنها برای یادگیری می شود.

هنگام ورزش مغز چندین ماده شیمیایی مهم را آزاد می کند. برای مثال، اندورفین (ترکیبات هورمون مانندی که در تنظیم خلق و خو، لذت و درد نقش دارند).

شروع فعالیت شدید، سطح دوپامین، نوراپی نفرین و سروتونین را نیز در مغز افزایش می دهد. این مواد شیمیایی تولید شده توسط مغز بر تمرکز و توجه اثر می گذارند، مواردی که کودکان مبتلا به ADHD در آنها مشکل دارند.

با افزایش سطح دوپامین، توانایی سیستم توجه برای منظم و پایدار ماندن افزایش می‌ یابد و این اثرات مطلوب بسیاری، مانند کاهش گرایش به محرک‌های جدید و حالت گوش به زنگ بودن، دارد.

یک مطالعه منتشر شده در سال 2015 در مجله روانشناسی غیرطبیعی (Journal of Abnormal Psychology) نشان داد که سی دقیقه ورزش قبل از مدرسه به کودکان مبتلا به ADHD در حفظ تمرکز و کنترل خلق و خوی کمک می کند. حتی می تواند نیاز به مصرف داروهای محرک برای درمان علائم را کاهش دهد.

آموزش مغز برای درمان

کودکان مبتلا به ADHD در حفظ کردن اطلاعات مشکل دارند زیرا حواس آنها پرت می شود. با بهبود ظرفیت حافظه فعال از طریق آموزش مغز، فرد بهتر می تواند تمرکز کند و یاد بگیرد، در مقابل عوامل حواس پرتی مقاومت و احساسات خود را کنترل کند.

“حافظه فعال یا حافظه کاری توانایی نگهداری اطلاعات در ذهن برای چند ثانیه، پردازش آنها و استفاده از آنها هنگام تفکر است.” این توانایی برای تمرکز، حل مسئله و کنترل تکانه اهمیت زیادی دارد.

رویکردهای درمان‌ با آموزش مغز مانند نوروفیدبک و Cogmed امیدهای زیادی را ایجاد کرده اند: افزایش توجه و حافظه فعال بدون مصرف دارو.

با این حال، جامعه علمی هنوز در این مورد قانع نشده و معتقد است که باید مطالعات دقیق تری صورت گیرد.

شکل دیگری از تمرین مغز که چند مطالعه امیدبخش اما ناقص بر روی آن صورت گرفته، نوروفیدبک است که در آن از تمرینات مغزی برای کاهش تکانشگری و افزایش توجه استفاده می‌شود.

مغز، بسته به قرار گیری در حالت تمرکز یا خیال پردازی، انواع مختلفی از امواج را ساطع می کند. هدف نوروفیدبک آموزش به فرد برای تولید الگوهای امواج مغزی مربوط به تمرکز است. نتیجه: برخی از علائم ADHD – یعنی تکانشگری و حواس پرتی – کم می شود.

نتیجه گیری

در آخر، ADHD یک اختلال عصبی رشدی شایع در میان کودکان است. علائم ADHD می تواند تا حد زیادی بر زندگی روزمره، عملکرد تحصیلی و تعاملات اجتماعی کودک تأثیر بگذارد.

با این حال، با تشخیص زودهنگام و درمان مناسب، مانند رفتار درمانی، دارو و اصلاح سبک زندگی، کودکان بیش فعال می توانند علائم خود را مدیریت کرده و زندگی رضایت بخشی داشته باشند.

مهم است که والدین، مراقبان و مربیان با چالش های پیش روی کودکان مبتلا به ADHD آشنا باشند و به آنها کمک کنند.

لازم است جهت بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به این اختلال، تحقیقات مداومی در مورد علل و درمان های موثر برای ADHD صورت گیرد.

برای دریافت مشاوره و یا نوبت حضوری با شماره تلفن های : ۰۲۱۸۸۰۷۳۱۳۶ و یا از طریق تماس تلفنی و یا واتساپ با شماره ۰۹۳۳۷۸۳۶۸۲۰ در تماس باشید.
سایر شماره تماس های کلینیک ۰۲۱۸۸۵۷۱۵۲۳ و ۰۲۱۸۸۵۹۱۳۵۸
آدرس ما را در صفحه تماس با ما مشاهده کنید.