بیماری سلیاک چیست – علل، علائم و درمان بیماری سلیاک

بیماری سلیاک یک بیماری خود ایمنی است که در آن بدن نسبت به گلیادین (ذره محلول گلوتن) یک پاسخ ایمنی غیر طبیعی نشان می دهد.

این واکنش ایمنی نه تنها گلوتن را از بین می برد، بلکه به بافت روده ای احاطه کننده آن نیز آسیب می زند.

از آنجا که روده آسیب دیده قادر به جذب کافی مواد مغذی از غذاهای مصرف شده نیست، فرد دچار سوء تغذیه و تمام عواقب ناشی از آن خواهد شد.

علاوه بر این، تشخیص بیماری سلیاک چالش برانگیز است. علائم آن اغلب نادیده گرفته شده یا به دلایل دیگری نسبت داده می شود (سندرم روده تحریک پذیر یک تشخیص اشتباه متداول است).

مشکل اینجاست که بیماران بدون اطلاع از بیماری خود، به خوردن گلوتن ادامه داده و دچار آسیب روده کوچک و در نهایت عواقب شدیدی خواهند شد.

بیماری سلیاک در اکثر بیماران در سنین 8 تا 12 سالگی تشخیص داده می شود. اما تعداد موارد تشخیص در دوران میانسالی یا پیری همچنان قابل توجه بوده و حدودا تا 20 درصد از بیماران پس از 60 سالگی شناسایی می شوند. برای تشخیص و درمان بیماری سلیاک می توانید به کلینیک یادمان طب در تهران مراجعه کنید.

علائم بیماری سلیاک

اگرچه بیماری سلیاک در بیشتر موارد یک بیماری دستگاه گوارش است، اما پیامدهای سوء جذب و سوء تغذیه معمولاً سیستمیک هستند (یا کل بدن را تحت تأثیر قرار می دهند).

بنابراین، علائم بیماری سلیاک معمولا به علائم گوارشی و غیر گوارشی تقسیم می شوند.

علائم گوارشی بیماری سلیاک عبارتند از:

• اسهال مزمن : در بیماری سلیاک، مدفوع اسهالی معمولاً آبکی یا نیمه شل، قهوه‌ای روشن یا خاکستری و کمی چرب بوده و بوی تند بسیار مشخصی دارد. فرد مبتلا معمولا به طور متناوب دچار این اسهال می شود. این مشکل طی ماه ها یا حتی سال ها شروع و متوقف می شود.
• نفخ : نفخ ناشی از انتشار گاز در اثر تخمیر مواد مغذی هضم نشده توسط فلور روده است. نفخ در بیماری سلیاک درمان نشده بیش از حد و انفجاری می شود. این مشکل گاهی برای بیماران سلیاک تبدیل به دلیل بزرگی برای اضطراب و انزوای اجتماعی خواهد شد. التهاب در دستگاه گوارش باعث نفخ می شود. گلوتن حتی در افرادی که بیماری سلیاک ندارند نیز باعث ایجاد نفخ خواهد شد.
• درد شکم : گرفتگی معده نیز از علائم متداول گوارشی است. این گرفتگی های معده معمولا می آیند و می روند.

علائم غیر گوارشی بیماری سلیاک

علائم غیر گوارشی بیماری سلیاک عبارتند از:

کاهش وزن

دلیل کاهش وزن، کاهش ظرفیت روده ها در جذب مواد مغذی به دلیل التهاب مزمن است.

خستگی

افراد مبتلا به بیماری سلیاک در صورت عدم درمان، همیشه خسته اند که البته منطقی است، زیرا بدن آنها قادر به دریافت تمام مواد مغذی مورد نیاز برای تولید انرژی نیست.

از طرف دیگر، بیماران مبتلا به این بیماری بیشتر در معرض ابتلا به اختلالات خواب هستند.

افسردگی

همه علائم بیماری سلیاک، فیزیکی نیستند. تظاهرات روانی مانند افسردگی نیز باید در مدیریت بیماری سلیاک در نظر گرفته شوند.

طبق چند مطالعه، افسردگی در بیماران مبتلا به سلیاک نسبت به جمعیت عمومی، به طور قابل توجهی بیشتر است.

فرایند دقیق تاثیر بیماری سلیاک در ایجاد افسردگی هنور مشخص نیست. با این حال، احتمال افسردگی در افرادی که از رژیم غذایی سخت و بدون گلوتن پیروی می کنند، کمتر است.

بثورات پوستی

برخی از مبتلایان به سلیاک دچار بثورات پوستی خارش دار می شوند.

درماتیت‌ هرپتی فرم‌ یک بثورات پوستی تاول دار است که به طور معمول در زانوها، آرنج ها و باسن به وجود می آید.

تقریباً 17٪ از بیماران سلیاک دچار این مشکلات پوستی هستند. برخی از بیماران سلیاک در مراحل اولیه بیماری هیچ علائم گوارشی ندارند.

بیشتر بخوانید : بی اختیاری مدفوع و درمان آن

تشخیص بیماری سلیاک

برای تشخیص، پزشک باید:

• یک معاینه فیزیکی کامل شامل محاسبه BMI و معاینات بزرگ شدن غدد لنفاوی و خون مخفی در مدفوع را انجام دهد.
• برای بزرگسالان و کودکان که بیماری شان با تاخیر زیادی تشخیص داده شده است، مشکلات سوء جذب، سلامت استخوان و تراکم سنجی استخوان را بررسی کند.
• آزمایشات سرولوژیک یا آنتی‌بادی سلیاک (anti-DGP IgA و anti-tTg IgA) و آزمایش ژنتیکی DQ2/DQ8، تجویز کند؛ اگر قبلاً تجویز نشده باشد.
• آزمایش‌های معمول (شمارش کامل سلول‌های خون، بررسی سطح آهن، ویتامین B، آزمایش ‌های عملکرد تیروئید با تیروتروپین، آنزیم‌های کبدی، کلسیم، فسفات، ۲۵-هیدروکسی ویتامین D3، سطوح مس و روی) را تجویز کند.
• آزمایش های غربالگری خانوادگی را توصیه کند (آزمایش ژنتیکی DQ2/DQ8 و سرولوژی سلیاک شامل anti-tTg IgA، anti-DGP IgG، و IgA کل برای رد احتمال کمبود IgA)
• برای ارائه آموزش و مشاوره در زمینه بیماری سلیاک و رژیم غذایی بدون گلوتن، مراجعه به یک متخصص تغذیه با تجربه را توصیه کند.
• در صورت نیاز به رسیدگی به جنبه‌های روانی و اجتماعی عدم مصرف گلوتن و مقابله با یک بیماری مزمن، مراجعه به یک متخصص سلامت روان را توصیه کند.
• در صورت نیاز یک مولتی ویتامین بدون گلوتن و مکمل های اضافی تجویز کند.
• سطح ایمنی بدن در برابر هپاتیت B، آنفولانزا و بیماری‌های پنوموکوکی را ارزیابی کند.

بیشتر بخوانید : اختلال میوکلونوس + علائم، انواع و درمان

ویزیت های سالانه پس از تشخیص بیماری سلیاک

در ویزیت سالانه، پزشک باید:

• علائم را ارزیابی کند.
• یک معاینه فیزیکی کامل انجام دهد.
• آزمایش سرولوژی سلیاک (anti-DGP IgA و anti-tTg IgA) تجویز کند.
• آزمایشات روتین را تکرار کند.
• سایر آزمایشات را با توجه به علائم بالینی تجویز کند.
• واکسن آنفولانزا تجویز کند.
• با توجه به علائم بالینی، برای دریافت آموزش و مشاوره، مراجعه به یک متخصص تغذیه را توصیه کند.
• در صورت نیاز به رسیدگی به جنبه‌های روانی و اجتماعی عدم مصرف گلوتن و مقابله با یک بیماری مزمن، مراجعه به یک متخصص بهداشت روان توصیه کند.
• تکرار آزمایش تراکم استخوان هر 2-3 سال، در صورت غیرطبیعی بودن آن در گذشته و برای نوجوانانی که رژیم غذایی فاقد گلوتن را رعایت نمی کنند.

برای بررسی میزان تاثیر رژیم غذایی و رد احتمال مقاومت بیماری سلیاک به درمان، برای بزرگسالان، باید هر 3-5 سال بیوپسی روده کوچک تکرار شود.

درمان بیماری سلیاک

در حال حاضر، تنها درمان بیماری سلیاک، رژیم غذایی بدون گلوتن و سخت گیرانه همیشگی است. مصرف حتی کمی گلوتن، به روده مبتلایان به بیماری سلیاک آسیب میزند.

رژیم غذایی بدون گلوتن به معنای پرهیز از تمام غذاهای حاوی گندم، چاودار و جو به هر شکل است. خواندن دقیق تمام برچسب‌های مواد غذایی جهت بررسی وجود این مواد اهمیت زیادی دارد، زیرا گاهی اوقات از نام ‌های کمتر رایجی برای آنها استفاده می شود.

به عنوان مثال، گندم ممکن است با عناوین زیر در قسمت مواد تشکیل دهنده، آمده باشد :

• گندم آلمانی، گندم شهرکردی، اسپلت
• تریتیکاله
• گندم خراسان
• پودرهای سوخاری
• دوروم
• دانه های کوسکوس
• آرد سمولینا
• و غیره…

با وجود این محدودیت ها، رژیم غذایی می تواند متعادل و حاوی انواع غذاها از جمله نان و پاستای بدون گلوتن باشد.

امروزه، بسیاری از جایگزین های بدون گلوتن ساخته شده با سیب زمینی، برنج، سویا یا آرد لوبیا در دسترس هستند.

علاوه بر این، گوشت ساده، ماهی، میوه ها و سبزیجات به طور طبیعی فاقد گلوتن بوده و افراد مبتلا به بیماری سلیاک می توانند به خوردن آنها ادامه دهند.

برای دریافت مشاوره و یا نوبت حضوری با شماره تلفن های : ۰۲۱۸۸۰۷۳۱۳۶ و یا از طریق تماس تلفنی و یا واتساپ با شماره ۰۹۳۳۷۸۳۶۸۲۰ در تماس باشید.
سایر شماره تماس های کلینیک ۰۲۱۸۸۵۷۱۵۲۳ و ۰۲۱۸۸۵۹۱۳۵۸
آدرس ما را در صفحه تماس با ما مشاهده کنید.