درمان مشکلات مثانه و کنترل آن

در این مقاله در ادامه بخش اول به بررسی درمان مشکلات مثانه می پردازیم.

در قسمت اول این مقاله گفتیم که دستگاه ادراری به منظور عملکرد درست خود نیاز دارد که عصب ها و عضالت بدن با هم هماهنگ کار کنند و آسیب در سیستم عصبی به سه حالت بر روی عملکرد مثانه تاثیر می­گذراند، مثانۀ بیش فعال، کنترل ضعیف عضلات اسفنکتر و احتباس ادرار.

برای مطالعه قسمت اول به این لینک مراجعه کنید

در این قسمت به روش های درمان مشکلات کنترل مثانه می پردازیم.

روش های درمانی برای مثانۀ بیش فعال ، کنترل ضعیف عضلات اسفنکتر و احتباس ادرار

درمان مشکلات کنترل مثانه به علل آسیب عصبی و نوع اختلالی که در مثانه (مثانۀ بیش فعال، عضلات ضعیف اسفکتر و یا احتباس ادرار) وجود دارد بستگی دارد.

روش ­های درمان مشکلات مثانه بیش فعال

پزشک در رابطه با مثانه بیش فعال ، ممکن است تعدادی از راهکارها از جمله آموزش (تمرین) مثانه، تحریک الکتریکی، دارو درمانی و در موارد شدید که روش­های دیگر با شکست مواجه شده اند، عمل جراحی را پیشنهاد کند.

1. تمرین مثانه

در این روش که برای درمان مشکلات مثانه استفاده می شود، پزشک از بیمار می­خواهد که فعالیت روزانۀ مثانه را ثبت کند.

از جمله: ثبت میزان مصرف مایعات، تعداد دفعات ادرار کردن در روز، و تعداد دفعاتی که مثانه بی اختیاری در دفع ادرار داشته است؛ با ثبت این موارد یک الگویی بدست می­آید که بر اساس آن می­توان ساعاتی که نیاز به دفع ادرار است را برای جلوگیری از نشت ادرار تعیین کرد.

این تمرین با نام تخلیۀ به موقع نامیده می ­شود که با تکرار و تمرین می­توان تعداد دفعات دفع ادرار را تقلیل داد.(برای مثال زمان دفع ادرار را از هر 30 دقیقه به هر 45 دقیقه تغییر داد.)

علاوه بر این تمرینات کگل برای تقویت ماهیچه­ های کنترل کنندۀ مثانه روشی موثر خواهد بود.

2- تحریک الکتریکی

در این شیوۀ درمانی از پالسهای الکتریکی ملایم برای تحریک اعصاب کنترل کننده عضلات مثانه و اسفنکتر استفاده می­شود.

بسته به نوع عصبی که پزشک قصد درمان آن را دارد، این پالس­ها از طریق مهبل یا مقعد و یا از روی پوست وارد بدن می­شوند.

روش دیگر یک عمل جراحی جزئی برای قرار دادن سیم الکتریکی در نزدیکی ستون فقرات است. این روش شامل دو مرحله است.

ابتدا سیم در زیر پوست قرار داده شده و به یک محرک موقت متصل می­شود، که فرد باید چندین روز آن را با خود حمل کند و در صورتی که وضعیت فرد در این دوره آزمایشی بهبود یابد، آنگاه سیم در کنار ستون فقرات وی قرار گرفته و  به یک محرک دائمی در زیر پوست وصل می­شود.

سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) این دستگاه را که با نام تجاری InterStim به بازار عرضه می­شود، به عنوان روشی برای درمان بی اختیاری ادرار، سندرم فوریت دفع ادرار و احتباس ادرار در بیمارانی که درمان­های دیگر برای آن­ها نتیجه بخش نیست را تصویب کرده است.

دستگاه Interstim دستگاهی است که با قرارگرفتن در زیر پوست بیمار پالس­های الکتریکی خفیفی را به اعصاب وی منتقل کرده و عملکرد مثانه را کنترل می­کند.

3- دارو درمانی

دارو درمانی نه تنها برای درمان مشکلات مثانه بلکه عموما برای درمان سایر مشکلات نیز یک روش کارآمد است.

دارو­های مختلف به طرق متفاوتی می­توانند بر روی اعصاب و عضلات دستگاه ادراری تاثیر بگذارند.

داروهایی که عضلات مثانه را شل می کنند و از اسپاسم مثانه جلوگیری می کنند

این دارو ها شامل اکسی بوتینین کلرید(دیتروپان)، تولترودین (دیترول)، هیوسسیامین (Levsin) ، و پروپانتلین برمید (Pro-Banthine) می­باشد که متعلق به دستۀ دارویی موسوم به آنتی کولینرژیک هستند.

شایعترین عارضه جانبی این دارو­ها خشکی دهان است، مصرف دوز­های بالاتری از این دارو­ها ممکن است باعث تاری دید، یبوست، ضربان قلب سریعتر و گرگرفتگی شود.

مکانیزم جدید قرص­های اکسی بوتینین (اکسیترول) که برای درمان این اختلال تجویز می­شود ممکن است عوارض جانبی را کاهش دهد.

داروهای دیتروپان XL و دترول LA با فرمولاسیونی به نام آهسته رهش(اثر گذاری دارو در بدن طولانی تر می­شود، مانند برخی از مسکن­ها) موجب می­شوند که سطح کمی از دارو به طور مداوم در بدن منتشر شود.

مهم­ترین مزیت این داروها مصرف آن­ها، تنها یک مرتبه در روز است.

سازمان غذا و داروی آمریکا در سال 2004، دارو­های کلرید تروسیم (Sanctura) ، darifenacin(Enablex) و سولیسینات سولیفیناسین (VESIcare) را برای درمان مثانه بیش فعال تأیید کرده است.

داروهای ضد افسردگی

این داروها عضلات مثانه را نیز شل می­کنند شامل ایمی­پرامین هیدروکلراید (Tofranil) ، یک ضد افسردگی سه حلقه ای است که عوارض جانبی آن  ممکن است شامل خستگی، خشکی دهان، سرگیجه، تاری دید، حالت تهوع و بی خوابی باشد.

داروهای دیگری برای درمان مثانه بیش فعال در حال ارزیابی هستند که به زودی ممکن است تاییدیه سازمان غذا و داروی آمریکا را دریافت کنند.

4- عمل جراحی

شاید آخرین راه حل برای درمان مشکلات مثانه عمل جراحی در نظر گرفته شود.

برای افرادی که علائم شدیدی دارند و با سایر روش‌های درمانی بهبود نیافته‌اند عمل جراحی با نام سیستوپلاسی انجام می‌شود.

هدف از این عمل جراحی، بهبود توانایی ذخیره‌سازی مثانه و کاهش فشار واردشده به آن است.

با این حال، این روش به تسکین درد مثانه کمکی نخواهد کرد. در این عمل با استفاده از قطعه‌هایی از بافت روده، بخشی از مثانه تعویض می‌شود.

این عمل تنها برای موارد شدید بی‌اختیاری ادرار که با سایر روش‌های درمانی قابل ‌کنترل نبوده استفاده می‌شود.

پس از این عمل جراحی، ممکن است لازم باشد بیمار در تمام طول عمر باقی‌مانده‌ی خود برای تخلیه مثانه از کاتتریزاسیون متناوب (استفاده از سوند ادراری) استفاده کند.

همچنین از سایر عوارض عمل جراحی می­توان به گشاد شدن مثانه، نشت ادرار به بدن، سنگ مثانه، ضایعۀ مخاط مثانه و عفونت مثانه اشاره کرد.

روش انجام تمرین کگل چگونه است؟

تمرینات کگل عضلات مثانه را تقویت کرده و آن را بسته نگه می­دارند.

اولین قدم در انجام تمرینات کگل یافتن عضلات مناسب است. فرد در حین تمرین باید تصور کند که در حال تلاش برای جلوگیری از خارج شدن باد معده است.(به همان میزان عضلات خود را منقبض کند.) عضلات مورد استفاده را منقبض کند.

نکته­ ای که ضرورت دارد احساس کردن”کشیده شدن” عضلات است که در این صورت باید گفت که، عضلات مناسب برای تمرینات لگن تشخیص داده شده ­اند.

مواردی که باید رعایت کرد:

می­بایست تنها عضلات لگن را منقبض کرد و از وارد کردن فشار همزمان به سایر عضلات خودداری کرد و باید احتیاط کرد تا به اشتباه عضلات معده، پاها یا باسن منقبض نشوند چرا که فشار اشتباه به عضلات می­تواند عضلات کنترل مثانه را تحت فشار مضاعف قرار دهد.

در حین تمرین از حبس کردن نفس باید خودداری کرد و به راحتی به تنفس ادامه داد.

برای شروع تمرین بهتر است یک مکان آرام مانند حمام یا اتاق خواب را انتخاب کرد.

سپس ماهیچه­ های لگنی را کشیده و تا شمارۀ3 بشمارد و سپس ماهیچه را آزاد کرده و مجدداً تا شمارۀ 3 شمارش کند.

این حرکت بهتر است در سه مرتبه و هر مرتبه 10 بار تکرار شود. بهترین روش برای انجام تمرینات عضلات لگن دراز کشیدن است.

چراکه در این موقعیت ماهیچه­ ها نیازی به مقاومت در برابر جاذبه زمین ندارند.(تمرین کردن در برابر جاذبۀ زمین به معنای اضافه کردن وزن بیشتر است.)

به تدریج که عضلات قوی­تر می­شوند، می­توان تمرینات را به صورت نشسته یا ایستاده انجام داد.

برای انجام این تمرین، باید صبور بود و ممارست داشت. تنها 5 دقیقه در روز، برای این تمرین کافی ­است. و ممکن است تا  3 الی 6 هفتۀ نخست تاثیر لازم در کنترل مثانه مشاهده نگردد اما اغلب افراد پس از چند هفته تمرین، بهبود می­یابند.

برخی از افراد که اختلال عصبی دارند مطمئن نیستند که آیا آنها تمرین های کگل را به درستی انجام می دهند یا خیر.

در این صورت توصیه می­شود که در حین تمرین، از پزشک یا پرستار درخواست کنند تا درستی شیوۀ تمرین آن­ها را تایید کند.

در صورتی که در حین تمرین عضلات مناسب تحت فشار قرار ­نگیرند، می­توان با انجام تمرینات ویژه مانند بیو فیدبک ، تحریک الکتریکی یا هر دو ، تمرینات مناسب کگل را آموخت.

بیشتر بخوانید: تست و آزمایش جریان ادرار و مثانه

روش درمان عدم هماهنگی مثانه و مجرای ادرار کدام است؟

کار عضلات اسفنکتر فشار وارد کردن به مجرای ادرار است، تا مثانه قادر باشد ادرار را در خود نگه دارد. اگر اسفنکتر مجرای ادرار نتواند بسته شود، ادرار ممکن است از مثانه نشت کند.

هنگامی که سیگنال های عصبی به طور صحیح هماهنگ می­شوند، عضلات اسفنکتر شل شده و اجازه می دهند که ادرار از مجرای ادرار عبور کند زیرا مثانه در حالت طبیعی برای جلوگیری از خروج ادرار در حالت انقباض است.

اما اگر سیگنال ها با هم هماهنگ نباشند، ممکن است مثانه و اسفنکتر همزمان با هم عمل کنند، بنابراین ادرار نمی­تواند به راحتی خارج شود.

1- دارو درمانی برای عدم هماهنگی مثانه و مجرای ادرار

دانشمندان هنوز دارویی که به طور انتخابی روی عضلات اسفنکتر مجرای ادراری تاثیر بگذراد را کشف نکرده اند.

اما گاهی اوقات از داروهای کاهش اسپاسم عضلات یا لرزش عضلات برای این منظور استفاده می­شود که کمک به شل شدن اسفنکتر می­کند.

باکلوفن (Lioresal) برای اسپاسم عضلات یا گرفتگی عضلات در بیماران مبتلا به MS و آسیب های نخاعی تجویز می شود.

دیازپام (Valium) را می توان به عنوان یک آرامش بخش عضلات یا کاهش اضطراب استفاده کرد. از داروهای موسوم به مسدود کننده های آلفا آدرنرژیک نیز می­توان برای ریلکس کردن اسفنکتر استفاده کرد.

نمونه هایی از این داروها عبارتند از: آلفوزوسین (UroXatral) ، تامسولوسین (فلوماکس) ، ترازوزین (هایتین) و دوکسازوسین (کاردورا). از عوارض اصلی این دارو­ها می­توان به پایین آوردن فشار خون، سرگیجه، غش و احتقان بینی اشاره کرد.

تمام داروهایی که نام برده شد به منظور شل کردن اسفنکتر مجرای ادراری در افرادی که اسفنکتر  به تنهایی عملکرد خوبی برای شل شدن ندارد استفاده می­­­شود.

2- تزریق بوتاکس

سم بوتولینوم نوع A (بوتاکس) بیشتر به عنوان یک درمان آرایشی برای چین و چروک صورت شناخته شده است.

اما اخیراً پزشکان به خاصیت و اثرگذاری سم بوتولینوم در تسکین اسپاسم هایی چون پرش چشم یا اسپاسم­های عضلانی در بیماران مبتلا به MS پی برده ­اند.

همچنین متخصصان ارولوژی دریافته­اند که با تزریق سم بوتولینوم به بافت اطراف اسفنکتر می توان به آرامش و شل شدن آن کمک کرد.

اگرچه FDA سموم بوتولینوم را فقط برای اهداف آرایشی و بهداشتی صورت تأیید کرده است، اما محققان در حال مطالعه ایمنی و اثربخشی تزریق سم بوتولینوم داخل اسفنکتر به منظور کسب تأییدیه FDA در آینده هستند.

روش درمان احتباس ادرار چیست؟

زمانی که عضلات دیواره مثانه قادر به انقباض نبوده و یا عضلات اسفنکتر نتوانند شل شوند احتباس ادرار ایجاد می­شود.

1- کاتتر(سونداژ)

کاتتر یا سوند یک لوله نازک است که از طریق مجرای ادرار وارد مثانه می­شود و این امکان را ایجاد می­کند تا ادرار در یک کیسه جمع آوری شود.

اگر فرد قادر به قرار دادن سوند داخل مثانه خود باشد، می­تواند روش قرار دادن آن را در فواصل منظم آموزش ببیند، عملی که تحت عنوان سوند متناوب تمیز شناخته می­شود.

برخی از بیماران  به دلیل آسیب­های عصبی نمی­توانند از این روش استفاده کنند. این بیماران نیاز به مراقبت در محلی دارند تا در فواصل منظم سوند را تعویض کنند.

اگر قرارگیری منظم کاتتر یا سوند امکان پذیر نباشد، از سوند داخلی که کمتر نیاز به تعویض دارد استفاده می­شود.

کاتترهای مسکن دارای عوارض مختلفی از جمله عفونت، سنگ مثانه و تومور مثانه هستند.

لذا تنها در صورتی که مثانه به هیچ وجه قابل تخلیه نباشد، استفاده از آن­ها برای جلوگیری از تجمع ادرار در مثانه توصیه می­شود.

2- استنت مجاری ادرار

استنت ها لوله­ های کوچک هستند که داخل مجرای ادرار تعبیه شده و مانند یک چشمه منبسط می­شوند و  کمک به باز شدن مجرای ادرار و تخلیۀ ادرار می­کنند.

هنگامی که به دلیل سیگنال­های عصبی نامناسب، دیواره مثانه و اسفنکتر بیمار به طور همزمان، منقبض می­شوند، استنت ها می توانند در جلوگیری از نشت ادرار کمک کنند.

با این حال، استنت ها در صورت جابجایی و یا ایجاد عفونت می توانند باعث ایجاد مشکلاتی در بیمار شوند.

3- عمل جراحی

گاهی در مردان برای جلوگیری از احتباس ادرار، اقدام به حذف اسفنکتر خارجی یا بخشی از آن می­کنند.

جراح ابزاری نازک را از طریق مجرای ادرار وارد مثانه می­کند و با استفاده از انرژی الکتریکی یا لیزر بافت اسفنکتر را می­سوزاند.

عوارض احتمالی آن، شامل خونریزی(که در این صورت بیمار نیاز به ترانسفوزیون دارد) و در موارد نادر ایجاد مشکلاتی در نعوظ بیمار است.

این روش منجر به از بین رفتن کنترل ادرار شده و در این صورت بیمار نیاز به استفاده از سوند خارجی برای جمع آوری ادرار دارد که مانند کاندوم بر روی آلت تناسلی قرار می­گیرد.

امکان انجام این روش و یا روش خارجی مشابه برای زنان وجود ندارد.

4- انحراف مسیر ادرار

در صورتیکه روش­های دیگر بر روی بیمار جواب ندهند و پزشک با معاینۀ منظم وضعیت ادراری بیمار احتمال آسیب به کلیه­ ها راتشخیص دهد، بکارگیری روش انحراف مسیر ادرار را توصیه می­کند.

انحراف مسیر ادراری، یک روش جراحی است که به دو روش انجام می­شود، در روش اول مثانه خارج شده (سیستکتومی) و یک راه فرعی یا یک مسیر دیگری برای دفع ادرار ایجاد می­شود.

روش دوم، شامل برداشتن مثانه و جایگزین کردن آن با یک مخزن یا کیسه است که از بافت روده یا سایر بافت­های بدن بیمار ساخته شده و به منظور جمع آوری ادرار بجای مثانه قرار داده می­شود.

این روش به بیمار این امکان را می­دهد تا ادرار خود را درون کیسه ذخیره کند و سپس با وارد کردن سوند از راه مجرای کیسه (استوما)  ادرار خود را تخلیه کند.

بیشتر بخوانید: تست سیستومتری برای تشخیص انسداد مجرا یا مثانه

کلینیک چند درمانی یادمان با مدیریت دکتر علی حاجب در بخش اورولوژی با بهره گیری از پزشکان حاذق در این زمینه و با داشتن بروزترین تجهیزات درمانی و آزمایشگاهی (مانند تست نوار مغز و تست نوار مثانه) آماده ارائه خدمات همه جانبه در تشخیص و درمان انواع بیماری های اورولوژی از جمله اختلالات مثانه به بیماران است.

هم اکنون برای دریافت نوبت جهت معاینه، آزمایش و درمان مشکلات مثانه با شماره های زیر تماس بگیرید.

تلفن ثابت

۰۲۱۸۸۵۹۱۵۲۳

۰۲۱۸۸۰۷۳۱۳۶

۰۲۱۸۸۵۹۱۳۵۸

تلفن همراه

۰۹۳۳۷۸۳۶۸۲۰

آدرس:

تهران، شهرک غرب، بلوار فرحزادی، دویست متر بالاتر از بلوار دادمان، کوچه ناخدا محتاج، انتهای بن بست، پلاک یک، طبقه یک