دوپامین چیست – کاربرد دوپامین در مغز

دوپامین چیست و چه کاری انجام میدهد؟

دوپامین یک انتقال دهنده عصبی است؛ یک پیام رسان شیمیایی که اطلاعات را بین نورون های مغز رد و بدل می کند.

نورون ها واحدهای بنیادی سیستم عصبی که از مغز، نخاع، اعصاب و اندام های حسی (مانند گوش و چشم) تشکیل می شود، هستند.

دوپامین معمولاً مربوط به سیستم پاداش مغز است، اما در کنترل حرکات نیز نقش دارد.

دوپامین در دو ناحیه مختلف مغز یافت می شود. یک، در ماده سیاه مغز که هم در سیستم پاداش مغز و هم در حرکت نقش دارد.

دوپامین در ماده سیاه سلول‌هایی که در اثر ابتلا به بیماری پارکینسون می‌میرند، نیز وجود دارد و این احتمالا با لرزش یا سایر مشکلات حرکتی بیماری در پارکینسون مرتبط است.

بیشتر دوپامین موجود در بدن در ناحیه تگمنتال شکمی (VTA) مغز تولید می شود که اصلی ترین نقش را در مرکز سیگنال دهی سیستم لذت و پاداش مغز دارد.

دوپامین در VTA ایجاد شده و در زمان انجام کاری که مستلزم پاداش یا پاسخ لذت است، یا حتی زمانی که فرد فقط انتظار پاداش را دارد، در سایر نواحی مغز آزاد می‌شود.

اگرچه بیشتر مردم سیستم پاداش در مغز را با رفتارهایی مانند مصرف مواد مخدر یا رابطه جنسی مرتبط می دانند، اما ترشح دوپامین با انجام کارهای مورد نیاز برای زنده ماندن، مانند غذا خوردن یا نوشیدن آب اتفاق می افتد.

برای داشتن انگیزه برای ادامه این رفتارهای ضروری، انسان ها باید نوعی پاسخ پاداش گونه را تجربه کنند.

سطوح دوپامین نامتعادل مشکل نادری نبوده و می توان به راحتی آن را تنظیم کرد. اگر در مورد سطح دوپامین نگرانی دارید، می توانید به متخصصان ما در کلینیک یادمان طب مراجعه کنید.

تولید دوپامین

نورون های دوپامینرژیک در دو قسمت مختلف مغز انسان دوپامین تولید می کنند.

اولین مورد، ماده سیاه است؛ یک بافت کوچک نوار مانند در دو طرف قاعده مغز که در مغز میانی قرار دارد. دومین مورد، ناحیه تگمنتال شکمی است که نزدیک ماده سیاه است.

مغز انسان دوپامین را طی یک فرآیند دو مرحله ای تولید می کند که در آن ابتدا ال تیروزین به ماده ای به نام ال دوپا و سپس به دوپامین تبدیل می شود.

دوپامین موجود در ماده سیاه مسئول کمک به حرکت و گفتار است و در صورت از بین رفتن سلول های مغزی که در این ناحیه دوپامین تولید می کنند، فرد ممکن است دچار مشکلات حرکتی یا کنترل حرکات شود.

از سوی دیگر، دوپامین تولید شده در ناحیه تگمنتال شکمی با مکانیسم پاداش مغز مرتبط است.

آزادسازی دوپامین

دوپامین از ناحیه هیپوتالاموس مغز و در زمان انتظار برای پاداش آزاد می شود. به عبارت دیگر، گاهی حتی فکر کردن به یک فعالیت خوشایند نیز برای افزایش سطح دوپامین کافی است.

این می تواند یک غذای خاص، رابطه جنسی، خرید یا تقریباً هر چیز لذت بخش دیگری باشد.

گیرنده های دوپامین

گیرنده های دوپامین موجود در سیستم عصبی مرکزی و نخاع به دوپامین متصل شده و بسته به نوع آنها، عملکردهای مشخصی را اجرا می کنند.

این گیرنده‌ ها توسط ژن‌های مختلفی کدگذاری می‌شوند و در کل پنج نوع گیرنده D1، D2، D3، D4 و D5 وجود دارد.

• D1 در درجه اول مسئول توجه، حافظه، کنترل تکانه، تنظیم عملکرد کلیه و حرکت است.
• D2 به توجه، حافظه، یادگیری، خواب و حرکت کمک می کند.
• D3 و D4 مسئول شناخت، توجه، خواب و کنترل تکانه هستند.
• D5 در شناخت، توجه، تصمیم گیری و ترشح رنین نقش دارد.

بیشتر بخوانید : داروی روانگردان چیست + عوارض و هشدارها

اهمیت دوپامین چیست

دوپامین به سه دلیل اصلی مهم است:

1. دوپامین به سلامت قلب کمک می کند

تاثیر دوپامین در مبارزه با اثرات نارسایی قلبی و بهبود پمپاژ خون و خونرسانی تایید شده است.

کم خوابی و عادات غذایی بد که کار شبانه یکی از دلایل آن است، احتمال بروز مشکلات سلامتی مانند بیماری قلبی و عملکرد ضعیف عروق خونی را بالا می برند.

دوپامین با بهبود سلامت کلی قلب به کاهش این مشکلات سلامتی کمک می کند.

2. دوپامین یک تنظیم کننده خلق و خو است

سطح دوپامین ارتباط زیادی با اختلالات خلقی دارد. سطح دوپامین بسیار پایین، می تواند منجر به افسردگی شود.

کارگران شیفت شب به شدت مستعد ابتلا به افسردگی و سایر اختلالات خلقی هستند زیرا ساعات کار آنها اغلب طولانی و ساعات خواب شان کم است و در ساعات بیداری کمتر در معرض نور روز قرار می گیرند.

دوپامین با تنظیم خلق و خو، به بهبود سلامت روانی کارگران شیفت شب کمک می کند.

3. دوپامین خواب را بهبود می بخشد

کار کردن در شب و خوابیدن در روز، ریتم شبانه روزی را مختل کرده و باعث سخت شدن خوابیدن در طول روز و بیدار و هوشیار ماندن در طول شب می شود.

دوپامین به رفع این مشکل و تنظیم چرخه خواب و بیداری بدن کمک می کند. دوپامین، ترشح و اثرات نوراپی نفرین، هورمونی که با ترشح ملاتونین باعث حس خواب آلودگی می شود را متوقف خواهد کرد.

همچنین با مختل کردن تولید ملاتونین، به مغز سیگنال می دهد که زمان بیدار شدن است. در شب، بدن به طور طبیعی زمان خواب را متوجه شده و احساس خستگی و خواب آلودگی می کند.

برای داشتن تمرکز و انرژی در طول شیفت کاری، دوپامین می تواند با این اثرات مقابله کند.

سطح دوپامین نرمال چیست

محدوده مرجع برای دوپامین به شرح زیر است:

• برای بزرگسالان در حالت به پشت خوابیده: < 10 نانوگرم در میلی لیتر (واحدهای معمولی)؛ <0.065 نانومول در لیتر (واحد SI)
• برای بزرگسالان به صورت سرپایی : < 20 نانوگرم در میلی لیتر (واحدهای معمولی)؛ <0.13 نانومول در لیتر (واحد SI)
• سن 3-15 سال : <60 pg/mL (واحدهای معمولی)؛ <0.39 نانومول در لیتر (واحد SI)

بیشتر بخوانید : درمان بیش فعالی (ADHD) در کودکان

سطوح پایین دوپامین چه حسی دارد

موارد زیر از علائم ناشی از کمبود دوپامین هستند:

• اضطراب
• یبوست
• مشکل در خوابیدن
• توهم و هذیان
• از دست دادن تعادل
• کم انرژی بودن
• کاهش میل جنسی
• نوسانات خلقی
• گرفتگی عضلات
• لرزش
• تغییر وزن

کمبود دوپامین ممکن است با مواردی مانند فراموشکاری، اضطراب، بی توجهی، گوشه گیری و بی عاطفگی ظاهر شود. مشکلات معده و مشکلات هماهنگی نیز از علائم احتمالی هستند.

سطوح بالای دوپامین چه حسی دارد

سطوح بالای دوپامین می تواند احساسات مثبتی مانند داشتن انرژی زیاد را ایجاد کند، اما اثرات منفی نیز دارد. سطح بالای دوپامین، ممکن است در فرد به صورت زیر بروز کند:

• پرخاشگری
• پر انرژی بودن
• سرخوشی
• عجول و بی‌فکر
• علاقه مند به رابطه جنسی
• ناتوانی در به خواب رفتن

نقش دوپامین در بدن چیست

دوپامین بر بسیاری از عملکردهای عصبی، شناختی و رفتاری بدن تأثیر مستقیم دارد، از جمله:

• انگیختگی
• جنبش
• تنظیم برخی هورمون ها و غدد
• تقویت و پاداش
• افکار و احساسات

دوپامین بر همه چیز، از طرز تفکر و حرکت گرفته تا شیوه به یاد آوردن و رفتار، تأثیر می گذارد. تجربه تاثیرات دوپامین برای هر فرد متفاوت است.

نقش دوپامین در سلامت روان چیست

با اختلال دوپامین، فرد ممکن است دچار کاهش عملکردهای عصبی شناختی مربوط به حافظه، توجه و توانایی های حل مسئله شود.

دوپامین نیز مانند انتقال دهنده عصبی سروتونین که به تنظیم خلق و خو کمک می کند، در ایجاد بسیاری از بیماری های روانی موثر است.

برخی از اختلالات سلامتی و روانی با غیرعادی بودن عملکرد گیرنده های دوپامین مرتبط هستند.

بیماری پارکینسون

در برخی بیماری‌ های زوال عصبی، مانند بیماری پارکینسون، که در آنها سلول‌های عصبی مسئول تولید و آزادسازی دوپامین می میرند، فرد دچار کاهش سطح دوپامین می شود.

اختلال کمبود توجه و بیش فعالی (ADHD)

طبق نتایج مطالعات، در افراد مبتلا به ADHD، اختلالات دوپامین وعلائم بی توجهی و تکانشگری مرتبط مشاهده می شود.

این افراد ممکن است به علت کم بودن حس پاداش و انگیزه، نتوانند رفتار خود را برای انطباق با شرایط متغیر، تغییر دهند.

روان‌گسیختگی

در روان‌گسیختگی، اسکیزوفرنی یا شیزوفرنی، تغییرات در گیرنده های دوپامین مغز و همچنین مسیرهای سیگنال دهی دوپامین وجود دارد.

داروهای ضد روان پریشی به عنوان یک آنتاگونیست دوپامین عمل کرده و به برخی از بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی کمک می کنند.

اختلال مصرف مواد و اعتیاد

پاسخ های شرطی ناشی از دوپامین در واکنش به رفتارهای خاصی مانند نوشیدن الکل، سیگار کشیدن یا قمار، می تواند اعتیادزا باشد.

دلیل درگیری بیشتر برخی افراد با اعتیاد نسبت به دیگران، می تواند تفاوت های قبلی در مسیرهای دوپامینرژیک باشد.

اختلال افسردگی اساسی (MDD)

ناتوانی در احساس لذت یا آنهدونیا، از علائم MDD، یکی از شایع ترین اختلالات سلامت روان، است و می تواند ناشی از کمبود دوپامین باشد.

کاهش عملکرد دوپامین گاهی در اثر استرس و در انواع خاصی از اختلالات افسردگی رخ می دهد. موارد زیر از علائم کاهش اثربخشی در متابولیسم و ​​سیگنال دهی دوپامین هستند:

• از دست دادن انرژی
• کاهش اشتها
• میل به غذاهای چرب و/یا شیرین
• کاهش میل و لذت بردن از فعالیت های مختلف
• تغییرات در میل جنسی

در چنین مواردی، داروهای ضد افسردگی می‌توانتد اثر دوپامین موجود در گیرنده های آن را طولانی ‌تر کرده و به این ترتیب، اثرات واسطه ‌ای دوپامین را برای کاهش چنین علائم و نشانه‌هایی تقویت کنند.

درمان یک اختلال سلامت جسمی یا روانی مرتبط با عدم تعادل دوپامین، بستگی به نوع آن اختلال دارد.

اگر متوجه علائم خاصی شده اید، برای گرفتن بهترین تصمیم برای مراحل بعدی، باید با پزشک خود در مورد سبک زندگی، رژیم غذایی و سابقه سلامتی خود صحبت کنید.

راه های طبیعی برای متعادل کردن سطح دوپامین چیست

از آنجا که تولید دوپامین در مغز اتفاق می‌افتد، نظارت بر سطح آن دشوار است، اما برخی راه‌های غیر داروییی برای متعادل کردن سطح دوپامین وجود دارد.

بهترین راه برای متعادل کردن سطح دوپامین، داشتن عادات سالم است.

اگر در برخی فعالیت‌های تولیدکننده دوپامین مانند سکس، کار با تکنولوژی یا قمار زیاده‌ روی می‌کنید، بهتر است برای ایجاد وقفه در آنها اراده کنید، اما در صورت وجود مشکل در تمرکز، احساس بی‌انگیزگی یا خستگی، باید اقداماتی صورت گیرد.

غذاهای مغذی مصرف کنید

مواد مغذی موجود در برخی غذاها به مغز رفته و به تولید دوپامین کمک می‌کنند. مصرف مقدار زیادی میوه و سبزیجات، به ویژه موز، تولید دوپامین را افزایش می دهد.

پروتئین، از جمله گوشت بدون چربی، ماهی، لوبیا و پروتئین گیاهی و همچنین غذاهای سرشار از اسیدهای چرب امگا 3 مانند سالمون، ماهی خال مخالی، صدف، دانه کتان آسیاب شده، دانه چیا و گردو نیز توصیه می شوند.

علاوه بر این، طبق تحقیقات مصرف اسید آمینه تیروزین می‌تواند باعث دسترسی بیشتر به دوپامین شود. تیروزین را می‌توان از منابع غذایی زیر دریافت کرد :

• بادام ها
• آووکادوها
• موز
• پنیر
• جوجه
• ماهی
• شیر
• محصولات سویا
• بوقلمون
• ماست

به طور منظم تمرین کن

پیاده روی کوتاه، یوگا، رقصیدن در آشپزخانه یا انجام تمرینات ورزشی در خانه می تواند به سالم نگه داشتن سطح دوپامین کمک کند.

ورزش همچنین با بهبود عادات خواب، سطح دوپامین را متعادل می کند.

تاثیر مثبت فعالیت بدنی بر ترشح انتقال دهنده های عصبی از جمله دوپامین، در تحقیقات نشان داده است.

در نتیجه، ورزش منظم احتمالا آسیب پذیری فرد را در برابر عارضه هایی مانند اضطراب و افسردگی کاهش می دهد.

فعالیت های بدنی مورد علاقه تان را انجام دهید. انجام اجباری کاری که از آن متنفر هستید، فقط به خاطر ورزش کردن، ممکن است فواید جسمانی داشته باشد، اما برای رسیدن به فواید کامل ورزش برای سلامت روان، حرکاتی را که برایتان لذت‌بخش است، انتخاب کنید.

لحظات کوچک را جشن بگیرید

انجام کارهای کوچک لذت بخش و ارتباط دادن هدفمند آن کار به یک دستاورد یا چیزی که به نظرتان فوق العاده می رسد، به مغز این گونه القا می کند که اتفاق بزرگی در حال وقوع است و شما آن را هدایت می‌کنید.

این کار می تواند به سادگی مشاهده گل ها در باغ، گوش دادن به آهنگ مورد علاقه خود، بوییدن دانه های قهوه یا حباب ساختن باشد.

این کارها تولید دوپامین را افزایش داده و سلامت روانی را به صورت پایدار بهبود می‌بخشد.

حرف آخر

از آنجایی که دوپامین نقش مهمی در بدن و مغز ایفا می کند، رسیدگی به این عدم تعادل مهم است. دوپامین نقش های متعددی در CNS (سیستم عصبی مرکزی)، PNS (سیستم عصبی محیطی، کلیه ها و قلب) دارد.

این انتقال دهنده عصبی برای کنترل بسیاری از رفتارها، افکار، احساسات و شناخت کلی ما ضروری است. توانایی ما برای حرکات بدن و همچنین ابراز عشق، شهوت و تجربه لذت از هر نوع، به دوپامین بستگی دارد.

قطعا افزایش سطح دوپامین و تعداد گیرنده های دوپامین در مغز حتی در مراحل بعدی زندگی امکان پذیر است.

برای این منظور، علاوه بر پیروی از یک رژیم غذایی و عادات غذایی سالم، باید از نظر بدنی فعال بمانید و سطح استرس را به طور موثری مدیریت کنید.

برای دریافت مشاوره و یا نوبت حضوری با شماره تلفن های : ۰۲۱۸۸۰۷۳۱۳۶ و یا از طریق تماس تلفنی و یا واتساپ با شماره ۰۹۳۳۷۸۳۶۸۲۰ در تماس باشید.
سایر شماره تماس های کلینیک ۰۲۱۸۸۵۷۱۵۲۳ و ۰۲۱۸۸۵۹۱۳۵۸
آدرس ما را در صفحه تماس با ما مشاهده کنید.