زوال عقل چیست | علائم و راه های درمان دمانس مغزی

زوال عقل چیست

دمانس یا زوال عقل طیف گسترده ای از بیماری های مغزی است که با تاثیر بر حافظه و توانایی تفکر، عملکرد روزانه فرد را مختل می کند، اما در کل بر هوشیاری فرد تأثیر نمی گذارد.

شایع ترین شکل زوال عقل، بیماری آلزایمر است. حدود 10 درصد از افراد در طول زندگی خود به نوعی از زوال عقل مبتلا می شوند. این درصد با افزایش سن به سرعت افزایش می‌یابد و اغلب افراد 85 سال به بالا دچار آن می شوند.

بسیاری از متخصصان پزشکی، اعمال گسترده مهارکننده های فیزیکی یا شیمیایی برای افراد مبتلا به زوال عقل را نقض حقوق بشر می دانند.

زوال عقل در واقع یکی از شایع ترین دلایل ناتوانی در سالمندان است. برای تشخیص و درمان زوال عقل می توانید به کلینیک یادمان طب در تهران مراجعه کنید.

علائم زوال عقل

زوال عقل علائم بسیار متفاوتی دارد. برای مثال می توان به مشکلات زیر اشاره کرد:

• مشکلات حافظه کوتاه مدت
• گم کردن کیف پول
• فراموش کردن پرداخت قبوض
• مشکل در برنامه ریزی و تهیه وعده های غذایی
• به خاطر سپردن قرارها
• گم شدن پس از خارج شدن از محل زندگی

بسیاری از بیماری ها مانند زوال عقل پیشرونده هستند، به این معنی که علائم آنها به آرامی شروع شده و به تدریج تشدید می شود. مشکلات حافظه یا تغییرات دیگر در مهارت های فکری در خود یا اطرافیان تان را نادیده نگیرید.

برای تشخیص علت، هر چه سریعتر به پزشک مراجعه کنید. در بررسی های حرفه ای ممکن است یک بیماری قابل درمان تشخیص داده شود.

حتی در صورت وجود علائم زوال عقل، تشخیص زودهنگام بیماری، فرصتی را برای دریافت بیشترین تاثیرات مثبت از درمان ها یا شرکت در آزمایش ها یا مطالعات بالینی یا زمانی را برای برنامه ریزی برای آینده فراهم می کند.

علت زوال عقل

زوال عقل نتیجه تغییرات در نواحی خاصی از مغز است که باعث درست کار نکردن نورون ها (سلول های عصبی) و اتصالات آنها می شود.

محققان ارتباطی بین تغییرات در مغز و اشکال خاصی از زوال عقل پیدا کرده اند، اما در بیشتر موارد، دلایل زمینه‌ای ناشناخته هستند. برای تعداد کمی از افراد، انواع مشکلات ژنتیکی نادر عامل زوال عقل، شناسایی شده است.

اگرچه مشکل برخی از افراد صرفاً «زوال عقل» تشخیص داده می شود، اما برای انتخاب بهترین درمان و آماده شدن برای آینده، تشخیص نوع خاص آن بسیار مفید خواهد بود.

بیشتر بخوانید : آلزایمر در سالمندان

انواع زوال عقل

انواع زوال عقل عبارتند از:

• بیماری آلزایمر : شایع ترین تشخیص در موارد زوال عقل در میان کهنسالان است. در زوال عقل از نوع آلزایمر معمولاً پروتئین ها – معروف به پلاک های آمیلوئید و توده های tau – به طور غیر طبیعی در مغز انباشته شده و ارتباط بین سلول های عصبی از بین می رود. این تغییرات را می توان در طول زندگی بیمار با استفاده از اسکن PET مشاهده کرد.
• زوال عقل فرونتوتمپورال (FTD) : نوع نادری است و در افراد کمتر از 60 سال رخ می دهد. FTD بر اساس نواحی درگیر مغز نامگذاری شده است. تغییرات در لوب پیشانی منجر به علائم رفتاری و تغییرات در لوب گیجگاهی منجر به مشکلات زبانی و احساسی می شود. این تغییرات شامل مقادیر یا اشکال غیرطبیعی پروتئین‌های tau و TDP-43 و از بین رفتن سلول ‌های عصبی است.
• زوال عقل اجسام لویی (LBD) : با علائمی مانند مشکلات تفکر، حرکت، رفتار و خلق و خو نمایان می شود. در مغز افراد مبتلا به LBD پروتئینی به نام آلفا سینوکلئین به طور غیر طبیعی رسوب می کند که به آن اجسام لویی می گویند.
• زوال عقل عروقی : در صورت وجود تغییرات عروقی در مغز تشخیص داده می شود، مانند سکته مغزی یا آسیب به عروق ریز خونی تامین کننده خون مغز. در موارد تشخیص ابتلا به زوال عقل عروقی، تغییراتی در ماده سفید مغز ایجاد می شود، برای مثال، تغییراتی در”سیم های” متصل کننده مغز که پیام ها را بین نواحی مختلف منتقل می کنند. این تغییرات با MRI قابل مشاهده است.
• زوال عقل مختلط : زوال عقلی است که با ترکیبی از تغییرات در مغز مرتبط است. برای مثال، ممکن است فرد نشانه هایی از تغییرات مرتبط با آلزایمر و زوال عقل عروفی را داشته باشد. محققان همچنان در حال بررسی علت و نحوه بروز همزمان چندین تغییر مغزی مرتبط با زوال عقل هستند. آگاهی درباره این موضوعات، به شناخت بهتر این اختلالات مختلف و تعیین استراتژی های پیشگیری و درمان شخصی سازی شده کمک می کند.

این دو عارضه با هم، به علت ویژگی‌ های مشترک زیاد و احتمال بروز همزمان این ویژگی ها، اغلب به عنوان بیماری آلزایمر و بیماری آلزایمر مرتبط با دمانس شناخته می‌شوند.

دانشمندان در حال بررسی نحوه شروع فرآیند ها در بیماری زمینه ای در اشکال مختلف زوال عقل و نحوه تاثیر آنها بر یکدیگر هستند. آنها همچنان به بررسی انواع اختلالات و فرآیندهای عارضه های و بیماری های موثر بر ایجاد زوال عقل از جمله علل ناشناخته قبلی، ادامه می دهند.

محققان اخیراً یک اختلال مغزی مرتبط با پروتئین TDP-43 به نام آنسفالوپاتی TDP-43 مرتبط با سن غالب لیمبیکی یا LATE را شناسایی کرده اند.

علائم LATE مشابه آلزایمر است، مانند از دست دادن حافظه، اما دلایل زمینه ای متفاوتی دارد. LATE بر اساس نتایج مطالعات کالبد شکافی که تجمع پروتئین TDP-43 را نشان داد، توسط محققان شناسایی شد.

طبق تحقیقات اخیر، LATE می تواند به تنهایی یا همراه با سایر انواع زوال عقل باعث زوال شناختی شود و افراد بالای 80 سال بیشتر در معرض این خطر قرار دارند.

در حال حاضر LATE را تنها می توان پس از مرگ از طریق کالبد شکافی تشخیص داد. محققان در حال تلاش برای یافتن دلایل و عوامل خطرزای LATE و شناسایی راه های موثر در تشخص و درمان آن هستند.

درمان زوال عقل

دانستن نوع زوال عقل (برای مثال، بیماری آلزایمر یا زوال عقل عروقی) نیز مهم است. زیرا امکان تعیین درمان مناسب را فراهم می کند، مانند:

• مراقبت های بیمار محور
• گفتار درمانی
• دارو ها

هنوز هیچ درمان قطعی برای زوال عقل یافت نشده است. با این حال، فرد مبتلا به زوال عقل با مراقبت و درمان مناسب می تواند تا زمان ممکن، خوب زندگی کند.

فرد مبتلا به زوال عقل، با ترکیبی از درمان های دارویی و غیردارویی، قادر به ادامه کارهای خود خواهد بود.

نکات کلیدی در مورد مراقبت بیمار محور

• برخورد محترمانه با بیمار
• درک گذشته، سبک زندگی، فرهنگ و ترجیحات بیمار، از جمله علایق، نفرت ها و سرگرمی های او
• در نظر گرفتن شرایط از دیدگاه فرد مبتلا به زوال عقل
• ایجاد فرصت های گفتگو و برقراری ارتباط با دیگران برای فرد
• اطمینان از اینکه فرد شانس امتحان کردن چیزهای جدید یا شرکت در فعالیت های مورد علاقه خود را دارد.

خانواده، مراقبین و فرد مبتلا به زوال عقل (در صورت امکان) باید در تهیه یک برنامه مراقبتی مبتنی بر مراقبت بیمار محور مشارکت داشته باشند.

شناخت آنها از فرد، برای اطمینان از مناسب بودن برنامه درمانی برای بیمار، بسیار ارزشمند است.

انواع گفتار درمانی

انواع مختلفی از گفتار درمانی وجود دارد. در زیر موارد اصلی را توضیح می دهیم. مناسب ترین نوع گفتاردرمانی برای یک بیمار، بستگی به هدف بیمار از درمان، مرحله دمانس مغزی و علائم موجود دارد.

مشاوره

مشاوره یک اصطلاح کلی برای طیف وسیعی از گفتار درمانی ها از جمله جلسات فردی، گروهی و زوجی است.

هدف از مشاوره کمک به افراد در درک بهتر مشکلات و سپس یافتن راه های مدیریت آنها است. یک مشاور برای مشکل فرد راه حل ارائه نمی دهد. او با ارائه راهنمایی و دادن زمان، به بیمار کمک می کند تا مشکل خود را با یک فرد متخصص بررسی کند.

مشاوره اغلب برای کنار آمدن با اتفاقات ناخوشایند انجام می شود. در نتیجه مشاوره برای افرادی که به تازگی زوال عقل برای آنها تشخیص داده شده، مفید است.

موارد مشکوک به زوال عقل می تواند گیج کننده و برای فرد استرس زا باشد.

بسیاری از افراد مبتلا به زوال عقل برای فهم مشکل و نحوه تغییر زندگی خود دچار تقلای ذهنی می شوند.

فرد احتمالا احساس سردرگمی، آسیب پذیری یا اضطراب خواهد داشت. با مشاوره می توان به این افراد در مدیریت این نگرانی ها، کاهش احساس افسردگی و ناامیدی و پذیرفتن شرایط خود کمک کرد.

بیشتر بخوانید : آسیب مغزی

روان درمانی

روان درمانی اصطلاحی برای طیف دیگری از درمان های گفتاری است. نوع روان درمانی با توجه به شرایط فرد توصیه می شود.

روان درمانگر به فرد در فهم تاثیر شخصیت، باورها و تجربیاتش بر افکار، احساسات، روابط و رفتار او کمک می کند. این کار طرز فکر و رفتار شخص را تغییر می دهد. در روان درمانی همچنین بر برخورد بهتر در مواجهه با مشکلات و موقعیت های دشوار تمرکز می شود.

روان درمانی احساس افسردگی و اضطراب افراد مبتلا به زوال عقل را کمتر می کند. به این ترتیب کیفیت زندگی فرد بهبود یافته و فرد می تواند با شرایط خود کنار بیاید.

درمان شناختی رفتاری (CBT)

CBT یک نوع خاص از روان درمانی است. اساس درمان شناختی رفتاری (CBT) این واقعیت است که طرز فکر (شناخت) ما در مورد هر چیز بر احساس ما و سپس نحوه رفتار ما تأثیر می گذارد.

درمان شناختی رفتاری برای درمان افسردگی یا اضطراب بیماران در مراحل اولیه زوال عقل، مناسب است. با این درمان، مشکلات حافظه، ارتباطی و استدلالی این افراد کمتر می شود.

بیماران در مراحل اولیه زوال عقل معمولاً نسبت به بیماران در مراحل بعدی زوال عقل، بیشتر از وضعیت و افکار و احساسات خود آگاه هستند، در نتیجه قادر به مشارکت موثر در روند درمان خواهند بود.

جلسات CBT باید منطبق با نیازهای خاص فرد مبتلا به زوال عقل باشد. می توان مواردی مانند جلسات کوتاه ‌تر، استفاده از وسایل کمکی حافظه (مانند کارت‌های نشانه یا دستگاه‌های دیجیتال) و جمع ‌بندی ایده ‌ها در طول جلسات را در نظر گرفت.

فرد مبتلا به زوال عقل، می تواند یکی از اعضای خانواده یا دوست نزدیک خود را به جلسات بیاورد. این فرد حامی می تواند به بیمار به اجرای استراتژی های CBT در خارج از جلسات کمک کند.

داروی‌های زوال عقل

بسیاری از داروهای زوال عقل حداقل دو نام دارند:

• نامی برای ماده اصلی موجود در دارو، مانند دونپزیل
• نام تجاری، مانند Aricept.

دونپزیل، ریواستیگمین و گالانتامین

دونپزیل، ریواستیگمین و گالانتامین متعلق به گروهی از داروها به نام مهارکننده های کولین استراز هستند و عملکرد همه آنها به روشی مشابه عمل می کنند. طرز کار ممانتین متفاوت است.

مغز سالم مواد شیمیایی طبیعی دارد که به سلول های عصبی امکان ارتباط با یکدیگر را می دهد. یکی از این مواد شیمیایی استیل کولین نام دارد. فرد مبتلا به آلزایمر یا زوال عقل با اجسام لویی، استیل کولین کمتری دارد. در نتیجه سلول های عصبی آنها توانایی ارتباط صحیح با یکدیگر را نخواهند داشت.

مهارکننده های کولین استراز مانند دونپزیل، ریواستیگمین و گالانتامین با افزایش سطح استیل کولین به طولانی تر شدن عملکرد طبیعی مغز کمک می کنند.

عملکرد هر سه مهارکننده کولین استراز مشابه است، اما تاثیر هر کدام شاید برای هر بیمار متفاوت باشد، به عنوان مثال، عوارض جانبی برخی داروها برای برخی بیماران کمتر است.

در نهایت، این بیماری آنقدر به مغز آسیب می زند که تاثیر این داروها بسیار کمتر می شود. در این مرحله علائم فرد مجددا تشدید خواهد شد.

تاثیر ممانتین بر زوال عقل

عملکرد ممانتین متفاوت از سایر داروها است. سطح یک ماده شیمیایی به نام گلوتامات در بدن برخی از افراد مبتلا به بیماری آلزایمر بالا است و سطح بالای گلوتامات به سلول های عصبی آنها آسیب رسانده و ارسال پیام در مغز آنها را دشوارتر می کند.

ممانتین با مسدود کردن گلوتامات از سلول های عصبی فرد محافظت می کند.

برای دریافت مشاوره و یا نوبت حضوری با شماره تلفن های : ۰۲۱۸۸۰۷۳۱۳۶ و یا از طریق تماس تلفنی و یا واتساپ با شماره ۰۹۳۳۷۸۳۶۸۲۰ در تماس باشید.
سایر شماره تماس های کلینیک ۰۲۱۸۸۵۷۱۵۲۳ و ۰۲۱۸۸۵۹۱۳۵۸
آدرس ما را در صفحه تماس با ما مشاهده کنید.