علت احتباس ادراری چیست و درمان آن

احتباس ادراری عارضه ای است که در آن، مثانه، حتی اگر پر باشد، به طور کامل تخلیه نمی شود و اغلب اوقات فرد احساس می کند نیاز شدید به ادرار دارد.

دو نوع احتباس ادراری وجود دارد – حاد و مزمن.

احتباس ادراری، هم مردان و هم زنان را درگیر می کند، اما در مردان، خصوصا با افزایش سن بیشتر رخ می دهد.

در واقع، تحقیقات نشان داده است در مردان، 10 برابر شایع تر از زنان است. تخمین زده می شود شیوع آن هر ساله در مردان بین 40 و 83 سال، 4.5 تا 6.8 در هر 1000 مرد است.

در سن 80 سالگی، شانس ابتلای یک مرد به احتباس ادراری حاد، حداقل یک بار در طول عمر، بیش از 30 درصد است.

علائم احتباس ادرار چیست؟

احتباس ادرار حاد

احتباس ادراری حاد، به طور ناگهانی رخ می دهد و می تواند زندگی فرد را تهدید کند. فرد احساس می کند نیاز شدید به ادرار دارد، اما اصلا نمی تواند این کار را انجام دهد.

این امر باعث درد و ناراحتی بسیاری در نیمه تحتانی شکم می شود. لازم است فورا مراقبت های پزشکی انجام شود تا از انباشتگی ادرار کاسته شود.

احتباس ادرار مزمن

احتباس ادراری مزمن، طی مدت زمانی طولانی رخ می دهد. فرد می تواند ادرار کند اما مثانه به طور کامل تخلیه نمی شود.

ممکن است فرد حتی نداند به این عارضه مبتلا است زیرا در ابتدا هیچ علامتی ندارد.

احتباس ادراری مزمن می تواند منجر به عوارضی شود. در صورت وجود یکی یا بیش از یکی از علائم زیر، مراجعه فوری به پزشک حائز اهمیت است:

• فرد احساس می کند به طور مکرر نیاز به ادرار دارد، اغلب هشت بار یا بیشتر در روز
• آغاز جریان ادرار دشوار است
• جریان ادرار، ضعیف است یا شروع می شود و متوقف می شود
• فرد احساس می کند فورا پس از پایان ادرار، نیاز به ادرار دوباره دارد
• مجبور می شود در طول شب، چندین بار برای ادرار بیدار شود
• در طول روز، ادرار از مثانه نشت می کند
• فرد دچار بی اختیاری فوری می شود یا احساس نیاز شدید و فوری به ادرار دارد و به دنبال آن، قادر نیست مانع از ادرار شود
• فرد نمی تواند بگوید چه زمانی مثانه پر است
• فرد دچار ناراحتی خفیف مداوم یا احساس پر بودن در لگن/نیمه تحتانی شکم است

بیشتر بخوانید : بی اختیاری ادرار چیست

علت احتباس ادرار چیست؟

نیمه تحتانی سیستم ادراری، از مثانه، که ادرار را ذخیره می کند و مجرای ادراری، که لوله ای بین مثانه و خارج بدن است تشکیل شده است.

در مردان، پروستات نیز بخشی از این سیستم است. دو دسته ماهیچه به نام اسفنکتر وجود دارد.

اسفنکتر داخلی، جایی است که مجرای ادراری به مثانه متصل می شود (خروجی مثانه). اسفنکتر خارجی، باز و بسته می شود تا زمان خروج ادرار از مثانه را کنترل کند.

در مردان، پروستات، مجرای ادراری را در طول مسیر خود در بین این دو اسفنکتر احاطه می کند.

هنگام ادرار، عضلات مثانه منقبض می شوند تا ادرار را به بیرون برانند. به طور هم زمان، سیستم عصبی به اسفنکترها می گوید باز شوند و ادرار از طریق مجرای ادراری عبور می کند و به خارج از بدن هدایت می شود.

دو اسفنکتر، از انواع مختلفی از ماهیچه ها ساخته شده اند، بنابراین نمی توان اسفنکتر داخلی را کنترل کرد اما می توان اسفنکتر خارجی را کنترل کرد.

وجود مشکل در هریک از این ساختارها یا عصب هایی که باعث فعالیت آن ها می شوند، می تواند باعث احتباس ادراری شود.

انسداد

هر چیزی که جریان ادرار از مثانه را مسدود کند، می تواند باعث احتباس ادراری حاد یا مزمن شود.

انسداد ناگهانی و کامل، باعث احتباس ادراری حاد می شود. انسداد جزئی، پیش رونده و آهسته، باعث احتباس ادراری مزمن می شود. دلایل انسدادی که در زنان و مردان شایع است، عبارت اند از:

• سنگ سیستم ادراری
• تنگی مجرای ادراری
• وجود توده یا سرطان در لگن یا روده
• یبوست شدید
• لخته خونی ناشی از خونریزی در مثانه
• وجود جسم خارجی در مجرای ادراری
• التهاب شدید مجرای ادراری

دارو

برخی داروها، توانایی مثانه در فشردن ادرار به خارج را کاهش می دهند یا باعث انقباض اسفنکتر داخلی می شوند. برخی از داروهای رایج عبارت اند از:

• آمفتامین
• آنتی هیستامین
• داروهای درمان پارکینسون
• داروهای درمان بی اختیاری ادراری
• شل کننده های عضله
• داروهای ضد التهابی غیر استروییدی (NSAID)
• سودوافدرین
• برخی داروهای ضد روان پریشی
• برخی داروهای ضد افسردگی
• برخی داروهای مسکن مخدر مثل مورفین

مشکلات عصبی

برای ادرار، لازم است سیگنال های مغزی از طریق طناب نخاعی و اعصاب محیطی به مثانه و برعکس منتقل شوند.

اگر یکی یا بیش از یکی از این سیگنال های عصبی کار نکنند، می تواند باعث احتباس ادراری شود.

برخی موارد که می تواند باعث مشکلات عصبی در مثانه شود عبارت اند از:

• سکته مغزی
• آسیب مغزی یا نخاعی
• زایمان
• دیابت طولانی مدت
• ام اس
• پارکینسون

مسائل مربوط به جراحی

اغلب پس از جراحی، خصوصا جراحی جایگزینی مفصل یا جراحی نخاعی، ممکن است فرد به طور موقت احتباس ادراری را تجربه کند.

اخیرا مطالعه ای نشان داده است که افرادی که تحت جراحی جایگزینی مفصل قرار گرفته اند، نسبت به سایر انواع جراحی، 1.5 برابر احتمال ابتلای بیشتری به احتباس ادراری دارند.

به نظر می رسد فشار خون بالا یا دیابت، این خطر را افزایش می دهد. تا 60 درصد از افراد می توانند پس از جراحی نخاعی، این مشکل را تجربه کنند.

دلایل مختص مردان

بیش از 50 درصد از مواقع، احتباس ادراری در مردان ناشی از مشکلات مربوط به غده پروستات است.

از آنجا که پروستات، مجرای ادراری را احاطه می کند، رشد سرطانی و غیر سرطانی پروستات می تواند مجرای ادراری را باریک کند و جریان ادراری را کاهش دهد.

اغلب مردان با افزایش سن دچار بزرگ شدگی غیر سرطانی پروستات می شوند. زمانی که به 80 سالگی می رسند، 90 درصد از مردان به آن دچار می شوند.

انسداد

دلایل احتمالی متعددی برای انسداد در مردان وجود دارد:

• هایپرتروفی خوش خیم پروستات (BPH) یا بزرگی شدگی خوش خیم پروستات (BPE) (رشد غیر سرطانی پروستات)
• سرطان پروستات
• نوارهای انقباضی آلت تناسلی که خیلی تنگ شده اند یا خیلی مورد استفاده قرار گرفته اند

برای مردانی که ختنه نشده اند، این عارضه ها نیز می تواند منجر به انسداد شود:

• پارافیموزیس، یک وضعیت اضطراری پزشکی که زمانی رخ می دهد که پوست ختنه گاه یک مرد ختنه نشده، پشت سر آلت تناسلی اش گیر می کند.
• فیموزیس، ناتوانی در عقب کشیدن پوست ختنه گاه از نوک آلت تناسلی است.

تنگی مجرا، عارضه ای که اغلب در نوزادان ختنه شده رخ می دهد، نیز ممکن است باعث انسداد شود.

این عارضه شامل باریک شدن ورودی مجرای ادراری است که می تواند زمانی رخ دهد که آلت تناسلی، به خاطر تماس با ادرار و مالش با پوشک، یا زمانی که تغییری در جریان خون آلت تناسلی رخ می دهد، ملتهب می شود.

عفونت و التهاب

عفونت در هر بخشی از نیمه تحتانی سیستم ادراری می تواند باعث احتباس ادراری شود. فرد می تواند در مثانه یا مجرای ادراری دچار عفونت یا التهاب شود. عفونت پروستات می تواند مجرای ادراری را مسدود کند.

التهاب پوست ختنه گاه، که شامل التهاب یا تورم پوست ختنه گاه در یک مرد ختنه نشده است نیز می تواند باعث انسداد شود.

آسیب ناشی از ضربه

زمانی که آلت تناسلی آسیب می بیند یا دچار بریدگی می شود، می تواند متورم شود و باعث انسداد مجرای ادراری شود.

دلایل مختص زنان

احتباس ادراری در زنان، کمتر شایع است اما چند علت بارز وجود دارد.

انسداد

وجود توده یا سرطان در رحم می تواند به خروجی مثانه یا مجرای ادراری فشار وارد کند و باعث انسداد شود.

به علاوه، فتق مثانه یا راست روده می تواند باعث ایجاد انسداد شود. فتق مثانه زمانی رخ می دهد که مثانه خمیده می شود و درون مهبل برآمدگی ایجاد می کند.

فتق راست روده زمانی رخ می دهد که راست روده بیرون می زند و درون مهبل برآمدگی ایجاد می کند.

زمانی که رحم از جایگاه طبیعی خود به سمت پایین جا به جا می شود، به عنوان سقوط رحم شناخته می شود. این وضعیت نیز می تواند خروجی مثانه را مسدود کند.

عفونت

عفونت بخش بیرونی مهبل می تواند باعث احتباس ادراری در زنان شود. عفونت مثانه و التهاب آن نیز می تواند منجر به احتباس ادراری شود.

نحوه تشخیص

پزشک اغلب می تواند احتباس ادراری را تنها با دریافت سابقه علائم و انجام معاینه فیزیکی اندام تناسلی و راست روده، تشخیص دهد.

زمانی که پزشک به اطلاعات بیشتری نیاز داشته باشد، ممکن است از یکی از تست های زیر استفاده کند:

• نمونه گیری ادرار یا خون
• باقیمانده ادرار پس از تخلیه (PVR)
• سیستوسکوپی
• فراصوت و سی تی اسکن
• تست های اورودینامیک
• الکترومایوگرام

نحوه درمان احتباس ادرار

احتباس ادراری حاد

احتباس ادراری حاد، یک وضعیت اورژانسی است و پزشک به سرعت یک سوند را در داخل مثانه قرار می دهد تا ادرار را خارج کند. این، سریع ترین و ساده ترین روش است.

اگر امکان انجام این روش وجود نداشته باشد یا مفید واقع نشود، می توان یک کانال کوچک در پوست ایجاد کرد و از طریق دیواره مثانه وارد مثانه شد. سوند را می توان به این طریق نصب کرد.

پزشک از بیهوشی موضعی استفاده خواهد کرد. تخلیه مثانه، باعث می شود فرد فورا احساس بهتری داشته باشد و به جلوگیری از عوارض کمک کند. سپس، پزشک علت را تشخیص و درمان خواهد کرد.

احتبای ادرار مزمن

احتباس ادراری مزمن، در صورتی که فرد دچار علائمی شده باشد که کیفیت زندگی را تحت تاثیر قرار دهد یا دچار مشکلات سیستم ادراری شده باشد، درمان می شود.

سوندگذاری

احتمالا برای خروج ادرار از مثانه نیاز به سوندگذاری خواهد بود، مگر اینکه امکان رفع فوری علت احتباس ادراری وجود داشته باشد.

پزشک تلاش می کند از نگه داشتن سوند به مدت طولانی خودداری کند زیرا می تواند منجر به عوارض مختلفی شود.

زمانی که به طور متناوب انجام می شود، اغلب سوند چند بار در روز نصب می شود. به فرد آموزش داده می شود چگونه سوند را نصب کند تا ورود باکتری به مثانه را به حداقل برساند.

اتساع مجرای ادراری و استنت

این روش می تواند برای گشاد کردن تنگی مجرای ادراری، به منظور عبور ادرار بیشتر استفاده شود. لوله هایی با عرض های افزاینده درون مجرای ادراری قرار می گیرند.

این کار به آرامی، تنگی را باز می کند. روش دیگر برای انجام این کار، نصب یک لوله با یک بالون در مجرای ادراری و باد کردن بالون است.

گاهی یک استنت، در محل تنگی قرار می گیرد. این کار، تنگی را باز می کند و جریان ادرار را افزایش می دهد.

ممکن است استنت به طور دائمی در مجرای ادراری باقی بماند تا مجرای ادراری را باز نگه دارد.

سیستوسکوپ

یک اسکوپ لوله ای منعطف و چراغ دار به نام سیستوسکوپ، می تواند از طریق مجرای ادراری در مثانه نصب شود.

در این مکان، سیستوسکوپ می تواند برای یافتن و برداشتن سنگ ها یا اجسام خارجی از مثانه، خروجی مثانه یا مجرای ادراری مورد استفاده قرار گیرد.

دارو

داروهای بسیاری وجود دارد که ممکن است پزشک برای کمک به احتباس ادراری تجویز کند:

• آنتی بیوتیک یا سایر داروهای عفونت سیستم ادراری، عفونت پروستات یا التهاب مثانه
• داروهایی که اسفنکتر مجرای ادراری و پروستات را شل می کند تا ادرار بهتر بتواند در مجرای ادراری جریان یابد
• داروهایی که پروستات را کوچک تر می کند تا انسداد در مردان درگیر بزرگ شدگی غیر سرطانی پروستات رفع کند

اصلاح رفتاری

مواردی وجود دارد که می توان با انجام آن ها، نحوه کنترل مثانه یا کاهش احتمال احتباس ادراری را آموخت:

• مدیریت میزان و زمان نوشیدن مایعات
• تقویت ماهیچه های لگنی
• استفاده از تمرینات و تکنیک های آموزش مثانه

جراحی

اگر دارو و سایر درمان ها در کاهش علائم، موثر نباشند، جراحی یکی از گزینه های پیش رو است. در مردان، اغلب روش های جراحی با نصب ابزاری از طریق مجرای ادراری انجام می شود.

سپس جراح از یک ابزار یا لیزر برای رفع مشکل استفاده می کند. این ها، روش های سرپایی هستند، به این معنی که نیاز به اقامت در بیمارستان نیست.

برخی گزینه های درمانی عبارت اند از:

• روش هایی که حداقل تهاجم را دارند و از طریق مجرای ادراری انجام می شوند و شامل استفاده از سوزن های کوچک و امواج گرمایی هستند
• برش پروستات از طریق مجرای ادراری (TURP) برای برداشتن بافت اضافی پروستات که مجرای ادراری را مسدود کرده است
• برش مجرای ادراری برای باز کردن تنگی موجود در مجرای ادراری
• برداشتن پروستات

بسته به علت احتباس ادراری، ممکن است به سایر روش های جراحی نیاز باشد. امکان دارد عارضه های به خصوص، نیاز به روش های جراحی لاپاروسکوپی (با استفاده از برش های کوچک برای دوربین های چراغ دار و ابزارها) یا جراحی باز (با استفاده از برش های جراحی بزرگ تر) داشته باشند:

• برداشتن بخشی از پروستات یا تمام آن، به خاطر سرطان
• برداشتن رحم بزرگ شده یا غیر طبیعی
• اصلاح فتق مثانه یا فتق راست روده، با بالا آوردن مثانه یا راست روده و بازگرداندن آن به مکان طبیعی خود
• برداشتن سرطان موجود در مثانه یا مجرای ادراری
• برداشتن تومورهای دیگر یا سرطان اندام های لگنی

آیا عوارضی وجود دارد؟

تخلیه ناگهانی مثانه پر با یک سوند، می تواند باعث شود بدن، بیش از حد طبیعی ادرار تولید کند.

این وضعیت معمولا 24 ساعت طول می کشد. اگرچه، اگر این فرآیند بیش از حد انتظار طول بکشد، می تواند منجر به از دست رفتن مقدار زیاد آب و نمک شود.

این امر باعث می شود فشار خون پایین بیاید. از آنجا که این وضعیت می تواند تهدیدکننده شود، پزشک، کمبود مایعات و الکترولیت ها را بررسی می کند و در صورت نیاز آن ها را جایگزین می کند.

معمولا سوند در مکان خود باقی می ماند تا میزان ادرار تولید شده تا زمان بازگشت تولید ادرار به حالت طبیعی، به طور دقیق اندازه گیری شود.

گاهی اوقات، احتباس ادراری مزمن یا مداوم، ناشی از عملکرد ضعیف مثانه است.

این امر می تواند فشار درونی سیستم ادراری را افزایش دهد و بر کلیه ها تاثیر بگذارد، که به نوبه خود می تواند منجر به فشار خون بالا، تورم پاها و آسیب بیشتر به کلیه ها شود.

یک سوند، مخصوصا زمانی که به طور پیوسته استفاده شود، می تواند باعث عوارض متعددی شود، از جمله:

• عفونت سیستم ادراری، که می تواند منجر به عفونت در خون شود
• آسیب مجرای ادراری
• تنگی مجرای ادراری

دورنما

اغلب اوقات تشخیص هر دو احتباس ادراری حاد و مزمن، ساده است. هر دو با ناتوانی در ادرار موثر همراه هستند.

معمولا به منظور دوری از عوارض بلندمدت، هر دو می توانند با ترکیبی از گزینه ها درمان شوند.

اگر مشکل، به طور دائمی با جراحی یا درمان های دیگر حل نشود، ممکن است نیاز به استفاده از سوند باشد.

فرد به این وضعیت، عادت خواهد کرد و فعالیت های روزانه یا کیفیت زندگی او محدود نخواهد شد.

بیشتر بخوانید: آیا نگه داشتن ادرار خطر دارد؟

احتباس ادراری حاد، یک وضعیت اورژانسی است بنابراین در صورت ناتوانی در ادرار یا تغییر ناگهانی در ادرار، باید فورا به دنبال مراقبت پزشکی برآمد.

برای دریافت نوبت جهت تشخیص و درمان این عارضه در کلینیک یادمان زیر نظر پزشک اورولوژیست دکتر علی حاجب با شماره های زیر تماس بگیرید.

برای دریافت مشاوره و یا نوبت حضوری با شماره تلفن های : ۰۲۱۸۸۰۷۳۱۳۶ و یا از طریق تماس تلفنی و یا واتساپ با شماره ۰۹۳۳۷۸۳۶۸۲۰ در تماس باشید.
سایر شماره تماس های کلینیک ۰۲۱۸۸۵۷۱۵۲۳ و ۰۲۱۸۸۵۹۱۳۵۸
آدرس ما را در صفحه تماس با ما مشاهده کنید.