عمل دستگاه تنظیم کننده ضربان قلب (پیس میکر) + ریسک‌ها
عمل کاشت دستگاه تنظیم کننده ضربان قلب چیست
عمل کاشت دستگاه تنظیم کننده ضربان قلب، ضربان ساز یا پیس میکر، کاشت یک دستگاه الکترونیکی کوچک است که معمولاً در قفسه سینه (درست زیر استخوان ترقوه) قرار می گیرد.
هدف این روش برطرف کردن کندی ضربان ناشی از مشکل در سیگنال‌های الکتریکی درون قلب است. معمولا برای اطمینان از پایین نیامدن تعداد ضربان قلب، ضربان ساز توصیه می شود.
سیستم هدایت الکتریکی قلب
قلب اساساً یک پمپ ساخته شده از بافت عضلانی است که با جریان های الکتریکی تحریک می شود. جریان الکتریکی معمولاً مدار خاصی را در قلب دنبال می کند.
یک مسیر الکتریکی طبیعی از گره سینوسی یا سینوسی دهلیزی (SA) شروع می شود. گره سینوسی توده کوچکی از بافت خاصی در دهلیز راست (حفره فوقانی) قلب است.
گره SA در شرایط عادی، 60 تا 100 بار در دقیقه (برای بزرگسالان) یک محرک الکتریکی تولید می کند. این تکانه الکتریکی در گره SA، باعث شروع ضربان قلب می شود.
برای دریافت نوبت حضوری جهت درمان نارسایی های قلبی و کسب اطلاعات بیشتر درباره روش کاشت دستگاه تنظیم کننده ضربان قلب با کلینیک یادمان طب در تهران تماس بگیرید.
پالس یا تکانه الکتریکی از گره SA شروع شده و با عبور از دهلیز به گره دهلیزی بطنی (AV) در پایین دهلیز راست می رود. تکانه از آنجا به سمت پایین و در یک مسیر هدایت الکتریکی به نام Bundle of His حرکت می کند و سپس از طریق سیستم «His-Purkinje» به بطن‌ها (حفره‌های پایین) می‌رود.
محرک الکتریکی، باعث انقباض عضله و پمپاژ خون به سایر قسمت های بدن می شود. این فرآیند تحریک الکتریکی و به دنبال آن انقباض عضلانی همان چیزی است که باعث ضربان قلب می گردد.
در صورت وجود هر گونه مشکلی در سیستم هدایت الکتریکی قلب، ممکن است نیاز به ضربان ساز (پیس میکر) باشد. وقتی زمانبندی ارسال تحریک الکتریکی به عضله قلب و متعاقباً پاسخ حفره های پمپاژ قلب تغییر می کند، استفاده از ضربان ساز می تواند مفید باشد.
دستگاه تنظیم کننده ضربان قلب یا ضربان ساز چیست؟
دستگاه تنظیم کننده ضربان قلب از سه قسمت تشکیل شده است: یک مولد پالس، یک یا چند لید (سیم) و یک الکترود روی هر لید. وقتی ضربان قلب خیلی آهسته یا نامنظم باشد، ضربان ساز برای ایجاد ضربان در قلب به آن سیگنال می دهد.
مولد پالس یک جعبه فلزی کوچک است که درون آن مدارهای الکترونیکی، یک کامپیوتر کوچک و یک باتری قرار دارد که تکانه های ارسال شده به قلب را تنظیم می کنند.
لید یک سیم عایق است که از یک طرف به مولد پالس متصل می شود و سر دیگر آن در داخل یکی از حفره های قلب قرار می گیرد. لید تقریباً همیشه طوری قرار می گیرد که از طریق سیاهرگ بزرگی در قفسه سینه مستقیماً به قلب برسد. الکترود انتهای لید دیواره قلب را لمس می کند.
لید تکانه های الکتریکی را به قلب می رساند. همچنین فعالیت الکتریکی قلب را حس کرده و این اطلاعات را به مولد پالس باز می گرداند. بسته به وضعیت بیماری، لیدهای ضربان ساز ممکن است در دهلیز (حفره فوقانی) یا بطن (حفره پایینی) یا هر دو قرار گیرند.
اگر ضربان قلب کندتر از حد برنامه ریزی شده باشد، یک تکانه الکتریکی از طریق لید به الکترود فرستاده شده و باعث تندتر شدن ضربان قلب می شود.
وقتی ضربان قلب بیشتر از حد برنامه ریزی شده باشد، ضربان ساز معمولاً فقط ضربان قلب را نظارت می کند و ضربانی ایجاد نمی کند.
ضربان سازهای مدرن به گونه ای برنامه ریزی شده اند که فقط در صورت نیاز کار کنند، بنابراین ضربان طبیعی قلب مختل نمی شود. به طور کلی، هیچ تکانه الکتریکی به قلب ارسال نمی شود، مگر اینکه ضربان طبیعی قلب کمتر از کمترین حد مشخص شده برای ضربان ساز باشد.
در حال حاضر برای درمان انواع خاصی از نارسایی قلبی نوع جدیدتری از دستگاه تنظیم کننده ضربان قلب به نام ضربان ساز دو بطنی استفاده می شود.
گاهی اوقات در نارسایی قلبی، کار پمپاژ دو بطن، عادی نیست. ناهمزمانی بطنی اصطلاح رایجی است که برای توصیف الگوی غیرطبیعی پمپاژ قلب استفاده می شود.
در این شرایط، خون کمتری توسط قلب پمپاژ می شود. ضربان ساز دو بطنی با حرکت دادن هر دو بطن به طور همزمان، مقدار خون پمپ شده توسط قلب را افزایش می دهد. این نوع درمان، درمان همگام سازی مجدد قلبی یا CRT نامیده می شود.
پس از قرار دادن پیس میکر، بیمار باید برای اطمینان از عملکرد صحیح دستگاه تنظیم کننده ضربان قلب، طبق برنامه مشخص شده به طور منظم ویزیت شود. پزشک برای بررسی فعالیت پیس میکر و در صورت نیاز انجام تنظیمات، از یک کامپیوتر مخصوص به نام پروگرامر استفاده می کند.
روش های ارزیابی عملکرد قلب
سایر روش‌های مرتبطی که ممکن است برای ارزیابی قلب مورد استفاده قرار گیرند عبارتند از:
- الکتروکاردیوگرام (ECG) در حالت استراحت و ورزش
- هولتر مانیتورینگ
- ECG سیگنال میانگین
- کاتتریزاسیون قلب
- اشعه ایکس قفسه سینه
- توموگرافی کامپیوتری (CT اسکن) قفسه سینه
- اکوکاردیوگرافی
- مطالعات الکتروفیزیولوژی
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)از قلب
- اسکن پرفیوژن میوکارد (در حال ورزش)
- اسکن پرفیوژن میوکارد (در حالت استراحت)
- آنژیوگرافی رادیونوکلئید
- سی تی اسکن قلب
لطفاً برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد این روش ها نیز مطالعه کنید. توجه داشته باشید که اگرچه MRI یک روش بسیار ایمن است، اما میدان های مغناطیسی مورد استفاده در اسکنر ام آر آی ممکن است در عملکرد ضربان ساز اختلال ایجاد کند. افرادی که دستگاه تنظیم کننده ضربان قلب در بدن خود دارند، باید قبل از انجام MRI با متخصص قلب خود صحبت کند.
دلایل انجام این روش
در صورت آهسته بودن ضربان قلب و ایجاد مشکلاتی که بدون مداخله قابل اصلاح نیستند، از ضربان ساز به منظور تحریک قلب برای تپش سریعتر استفاده می کنند.
از آنجا که در صورت وجود مشکلات ریتم قلب، قلب قادر به پمپاژ خون کافی به بدن نیست، بدن دچار مشکل می شود. اگر ضربان قلب خیلی کند باشد، خون خیلی آهسته پمپاژ می شود.
اگر ضربان قلب خیلی سریع یا بیش از حد نامنظم باشد، حفره های قلب در هر ضربان به اندازه کافی با خون پر نمی شوند و اگر بدن خون کافی دریافت نکند، علائمی مانند خستگی، سرگیجه، غش و/یا درد قفسه سینه ایجاد می شود.
نمونه‌هایی از مشکلات ضربان قلب و ریتم که ممکن است برای آنها ضربان ساز قرار داده شود عبارتند از:
- برادی کاردی (کند شدن ضربان قلب) : زمانی اتفاق می افتد که گره سینوسی باعث کندی ضربان قلب شود.
- سندرم تاچی برادی (Tachy-brady syndrome) : مشخصه آن تند و آهسته زدن قلب به طور متناوب است.
- بلوک قلبی : زمانی اتفاق می‌افتد که سیگنال الکتریکی پس از خروج از گره SA به تأخیر افتاده یا مسدود شود. انواع مختلفی از بلوک های قلبی وجود دارد.
ممکن است دلایل دیگری برای توصیه دستگاه تنظیم کننده ضربان قلب وجود داشته باشد.
بخوانید : درمان آریتمی یا ضربان قلب نامنظم در کودکان
عوارض پیس میکر قلب
خطرات احتمالی کاشت پیس میکر شامل موارد زیر است، اما به اینها محدود نمی شود:
- خونریزی از محل برش یا قرار دادن کاتتر
- آسیب به رگ در محل قرار دادن کاتتر
- عفونت محل برش یا کاتتر
- پنوموتوراکس. اگر ریه به طور ناخواسته در طول عمل سوراخ شود، هوای خارج شده از سوراخ، در فضای پلور (خارج از ریه اما درون قفسه سینه) به دام می افتد. این شرایط می تواند باعث مشکلات تنفسی و در موارد شدید باعث فروپاشی ریه شود.
اقدامات قبل از کاشت دستگاه ضربان ساز
پزشک روش کار را برای شما توضیح می دهد و به شما فرصت می دهد تا هر سوالی که دارید بپرسید:
- از شما خواسته می شود که برای اجازه انجام آزمایش یک فرم رضایت نامه را امضا کنید. فرم را با دقت بخوانید و اگر چیزی واضح نیست سوال بپرسید.
- اگر به ید لاتکس، هر گونه دارو، نوار چسب یا مواد بیهوش یا بی حس کننده (بی حس کننده موضعی یا بیهوش کننده عمومی) حساسیت دارید، به پزشک خود اطلاع دهید.
- قبل از عمل باید برای مدت معینی ناشتا باشید. پزشک به شما می گوید که از چه زمانی نباید چیزی بخورید، این زمان معمولاً در طول شب است.
- اگر باردار یا مشکوک به بارداری هستید، باید به پزشک خود اطلاع دهید. اگر در حال شیردهی هستید نیز باید به او بگویید.
- برای برخی از بیماران، دراز کشیدن در وضعیت ثابت روی تخت، در مدت عمل، ممکن است باعث ناراحتی یا درد شود. بسته به وضعیت خاص هر بیمار ممکن است خطرات دیگری نیز وجود داشته باشد. قبل از انجام عمل حتماً هر گونه نگرانی خود را با پزشک در میان بگذارید.
- پزشک خود را از تمام داروهایی که مصرف می کنید (با نسخه و بدون نسخه) و مکمل های گیاهی یا غیر گیاهی مطلع کنید.
- در صورت ابتلا به بیماری دریچه قلب به پزشک خود اطلاع دهید، زیرا ممکن است قبل از عمل نیاز به دریافت آنتی بیوتیک داشته باشید.
- اگر سابقه اختلالات خونریزی دارید یا از داروهای ضد انعقاد (رقیق کننده خون)، آسپرین یا سایر داروهای موثر بر لخته شدن خون استفاده می کنید، به پزشک خود اطلاع دهید. ممکن است لازم باشد برخی از این داروها را قبل از عمل قطع کنید.
- در صورت نیاز پزشک قبل از عمل برای تعیین مدت زمان لخته شدن خون، آزمایش خون تجویز می کند. سایر آزمایشات خون نیز ممکن است انجام شود.
- احتمالا قبل از عمل برای حقظ آرامش یک آرام بخش دریافت می کنید. در صورت دریافت داروی آرامبخش و ترخیص در همان روز عمل، به کسی نیاز دارید که شما را به خانه برساند. برای تحت نظر قرار گرفتن و اطمینان از عملکرد صحیح ضربان ساز، احتمالاً حداقل یک شب را پس از انجام عمل در بیمارستان سپری خواهید کرد.
- بر اساس وضعیت بیمار، ممکن است به آماده سازی خاص دیگری نیاز باشد.
عمل کاشت دستگاه تنظیم کننده ضربان قلب چگونه انجام می شود
ضربان ساز ممکن است به صورت سرپایی یا پس از بستری شدن در بیمارستان انجام شود. بسته به شرایط بیماری و مهارت های پزشک، از روش های متفاوتی برای انجام این عمل استفاده می شود.
به طور کلی، فرآیند قرار دادن ضربان ساز به صورت زیر است:
- از شما خواسته می شود که هر گونه جواهرات یا اشیایی که ممکن است در روند کار اختلال ایجاد کند را دربیاورید.
- باید لباس خود را در بیاورید و لباس بیمارستان را بپوشید.
- از شما خواسته می شود که مثانه خود را قبل از عمل تخلیه کنید.
- اگر موهای زائد در محل برش وجود داشته باشد، تراشیده می شود.
- قبل از تزریق دارو و در صورت نیاز به تزریق مایعات داخل وریدی، یک خط درون وریدی (IV) در دست یا بازوی شما قرار می گیرد.
- شما به پشت روی تخت عمل قرار می گیرید.
- به یک مانیتور الکتروکاردیوگرام (ECG یا EKG) متصل خواهید شد تا فعالیت الکتریکی قلب را ثبت و با استفاده از الکترودهای کوچک و چسبنده، قلب را در طول عمل کنترل کند. با استفاه از آن، علائم حیاتی شما (ضربان قلب، فشار خون، ضربان تنفس و سطح اکسیژن) در طول عمل کنترل می شود.
- پدهای بزرگ الکترود در جلو و پشت قفسه سینه قرار خواهد گرفت.
- قبل از انجام عمل برای حفظ آرامیش، یک داروی آرام بخش در داخل IV دریافت خواهید کرد. احتمالاً در طول عمل بیدار خواهید ماند.
- محل قرار دادن ضربان ساز با صابون ضد عفونی کننده پاک می شود.
- حوله های استریل و ملحفه ای در اطراف این ناحیه قرار خواهد گرفت.
- یک بی حس کننده موضعی در محل قرارگیری دستگاه به پوست تزریق می شود.
- پس از اثر کردن بی حسی، پزشک یک برش کوچک در محل تزریق ایجاد می کند.
- در یک رگ خونی که معمولاً در زیر استخوان ترقوه است، یک غلاف قرار می گیرد. غلاف یک لوله پلاستیکی است که از طریق آن لید (سیم) پیس میکر (ضربان ساز) وارد رگ خونی شده و به قلب می رسد.
- برای جلوگیری از خارج شدن کاتتر از جای خود و آسیب به محل قرارگیری ضربان ساز، حتما باید در طول عمل ثابت بمانید.
- لید از طریق غلاف وارد رگ خونی می شود. پزشک لید را از طریق رگ خونی به داخل قلب می‌برد.
- هنگامی که لید در داخل قلب قرار گرفت، مناسب بودن محل و کارکرد آن را بررسی می کنند. بسته به نوع وسیله ای که پزشک برای مشکل شما انتخاب کرده است، یک، دو یا سه لید وارد می شود. گاهی برای آزمایش محل لیدها از فلوروسکوپی، (نوع خاصی از اشعه ایکس که بر روی صفحه مانیتور نمایش داده می شود) استفاده می کنند.
- مولد پالس ضربان ساز را پس از اتصال سیم به مولد، از طریق برش (درست زیر استخوان ترقوه) به زیر پوست می لغزانند. به طور کلی، مولد در سمت غیر غالب قرار می گیرد. (اگر راست دست هستید، دستگاه در قسمت بالای سینه سمت چپ شما قرار می گیرد. اگر چپ دست هستید، دستگاه در قسمت بالای سینه سمت راست شما قرار می گیرد).
- برای اطمینان از درست کار کردن ضربان ساز نوار قلب را بررسی می کنند.
- ناحیه برش با بخیه، نوارهای چسبنده یا چسب مخصوص بسته می شود.
- زخم با باند یا پانسمان استریل بسته خواهد شد.
اقدامات بعد از عمل کاشت ضربان ساز قلب
پس از انجام عمل، ممکن است برای تحت نظارت قرار گرفتن به اتاق ریکاوری برده شوید یا به بخش عمومی بیمارستان برگردید. پرستار علائم حیاتی شما را کنترل می کند.
در صورت احساس درد یا سفتی قفسه سینه یا هر درد دیگری در محل برش باید بلافاصله به پرستار خود اطلاع دهید.
پس از اتمام زمان استراحت در رختخواب، باید با کمک از رختخواب خارج شوید. پرستار در اولین باری که بلند می شوید به شما کمک می کند و فشار خون شما را در حالی که در رختخواب دراز کشیده اید، نشسته و ایستاده اید، بررسی می کند. هنگام برخاستن از رختخواب در دوره استراحت، باید برای جلوگیری از سرگیجه به آرامی حرکت کنید.
وقتی کاملاً هوشیار شدید، می‌توانید غذا بخورید یا مایعات بنوشید.
محل قرار دادن ضربان ساز ممکن است دردناک باشد. در صورت نیاز داروی ضد درد تجویز می شود.
طی دوران نقاهت، پزشک برای انجام بررسی ها به دیدن شما می آید. پزشک دستورالعمل های خاصی را به شما داده و به سوال هایتان پاسخ می دهد.
هنگامی که فشار خون، نبض و تنفس ثابت شد و هوشیار بودید، می توانید به بخش عمومی بیمارستان یا خانه بروید.
اگر این روش به صورت سرپایی انجام شود، ممکن است پس از اتمام مراحل بهبودی، اجازه ترخیص داشته باشید. با این حال، معمول است که پس از کاشت ضربان ساز بیمار حداقل یک شب را در بیمارستان بگذراند تا تحت نظر باشد.
باید ترتیبی دهید که بعد از انجام عمل، شخصی شما را از بیمارستان به خانه برساند.
مراقبت بعد از کاشت ضربان ساز
- باید بتوانید ظرف چند روز به روال عادی روزانه خود بازگردید. پزشک به شما خواهد گفت که آیا باید برای بازگشت به فعالیت های عادی خود زمان بیشتری صبر کنید یا خیر.
- برای چند هفته نباید چیزی را بلند کنید یا بکشید. ممکن است به شما دستور داده شود که حرکت بازو را در سمت ضربان ساز، طبق نظر پزشک محدود کنید.
- به احتمال زیاد می توانید رژیم غذایی معمول خود را از سر بگیرید، مگر اینکه پزشک دستور دیگری به شما بدهد.
- تمیز و خشک نگه داشتن محل قرار گیری ضربان ساز بسیار مهم است. دستورالعمل هایی در مورد حمام کردن و دوش گرفتن به شما داده می شود.
- پزشک همچنین دستورالعمل های خاصی در مورد رانندگی به شما می دهد.
- از پزشک خود بپرسید که چه زمانی می توانید فعالیت شغلی خود را شروع کنید. ماهیت شغل، وضعیت سلامت و پیشرفت شما تعیین می کند که چه زمانی می توانید به محل کار بازگردید.
هر یک از موارد زیر را به پزشک خود اطلاع دهید:
- تب و/یا لرز
- افزایش درد، قرمزی، تورم، یا خونریزی یا سایر ترشحات از محل قرار گیری ضربان ساز
- درد/فشار قفسه سینه، حالت تهوع و/یا استفراغ، تعریق زیاد، سرگیجه و/یا غش
- تپش قلب
پزشک ممکن است بسته به وضعیت خاص شما، دستورالعمل های بیشتر یا جایگزینی را پس از عمل به شما بدهد.
اقدامات احتیاطی در مورد ضربان ساز
اقدامات احتیاطی زیر همیشه باید در نظر گرفته شود. موارد زیر را به طور مفصل با پزشک خود در میان بگذارید یا با شرکت سازنده دستگاه تماس بگیرید:
- همیشه یک کارت شناسایی همراه داشته باشید که نشان می دهد ضربان ساز دارید. علاوه بر این، ممکن است بخواهید از یک دستبند شناسایی پزشکی استفاده کنید که نشان دهنده داشتن ضربان ساز است.
- قبل از مراجعه به بخش بازرسی امنیتی فرودگاه، به بازرس ها اطلاع دهید که ضربان ساز دارید. به طور کلی آشکارسازهای فرودگاهی برای پیس میکرها ایمن هستند، اما مقدار کمی فلز موجود در پیس میکر و لیدها ممکن است زنگ هشدار را به صدا درآورد.
- اگر برای بازرسی های بیشتر توسط دستگاه‌های آشکارساز دستی انتخاب شده‌اید، مؤدبانه به بازرس ها یادآوری کنید که وسیله آشکارساز نباید بیش از چند ثانیه روی ضربان‌سازتان نگه داشته شود، زیرا این دستگاه‌ها آهنربا دارند و در نتیجه ممکن است بر عملکرد یا برنامه‌ریزی دستگاه ضربان ساز تأثیر بگذارد.
- معمولا نیازی به تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) نیست (مگر اینکه یک ضربان ساز مخصوص طراحی شده داشته باشید). همچنین باید از میدان‌های مغناطیسی قوی مانند سایت‌های تولید برق و سایت‌های صنعتی مانند زباله‌دان‌های خودرو که از آهنرباهای بزرگ استفاده می‌کنند، دوری کنید.
- ادیاترمی (استفاده از گرما در فیزیوتراپی برای درمان عضلات) انجام ندهید.
- موتورهای بزرگ مانند اتومبیل یا قایق را هنگام کار در نزدیکی آنها خاموش کنید زیرا ممکن است میدان مغناطیسی ایجاد کنند.
- از دستگاه های ولتاژ بالا یا رادار مانند فرستنده های رادیویی یا تلویزیونی، جوشکاری با قوس الکتریکی، سیم های پرتنش، تاسیسات رادار یا کوره های ذوب، دوری کنید.
- اگر قرار است عمل جراحی انجام دهید، قبل از عمل به جراح خود اطلاع دهید که پیس میکر دارید. همچنین از متخصص قلب خود در مورد اینکه آیا کار خاصی باید قبل و در حین جراحی انجام شود یا خیر، سوال کنید، زیرا کار دستگاه الکتروکوتر که خونریزی را کنترل می کند ممکن است با ضربان ساز تداخل ایجاد کند. گاهی اوقات برنامه ضربان ساز به طور موقت در طول جراحی تغییر می کند (با استفاده از آهنربا) تا احتمال تداخل الکتروکوتر به حداقل برسد.
- هنگام انجام یک فعالیت فیزیکی، تفریحی یا ورزشی، مراقب باشید که به ضربان ساز ضربه وارد نشود. ضربه به قفسه سینه در نزدیکی ضربان ساز می تواند بر عملکرد آن تأثیر بگذارد. اگر در آن ناحیه ضربه خوردید، بهتر است به پزشک خود مراجعه کنید.
- به نظر نمی رسد که تلفن های همراه با خروجی کمتر از 3 وات بر ضربان ساز یا تولید کننده پالس تأثیر بگذارند، اما برای احتیاط، تلفن های همراه باید حداقل 6 اینچ از ضربان ساز فاصله داشته باشند. از قرار دادن تلفن همراه در جیب سینه روی ضربان ساز خودداری کنید.
- اگر بعد از یک فعالیت احساس بیماری می کنید، یا اگر در مورد شروع یک فعالیت جدید سوالی دارید، با پزشک خود مشورت کنید.
- اگر در مورد استفاده از وسایل خاصی در نزدیکی ضربان ساز خود سؤالی دارید، با پزشک مشورت کنید.
برای دریافت مشاوره و یا نوبت حضوری با شماره تلفن های : ۰۲۱۸۸۰۷۳۱۳۶ و یا از طریق تماس تلفنی و یا واتساپ با شماره ۰۹۳۳۷۸۳۶۸۲۰ در تماس باشید.
سایر شماره تماس های کلینیک ۰۲۱۸۸۵۷۱۵۲۳ و ۰۲۱۸۸۵۹۱۳۵۸
آدرس ما را در صفحه تماس با ما مشاهده کنید.
