علائم، تشخیص و درمان نارسایی قلبی در کودکان
نارسایی قلبی کودکان یک عبارت کلی است که شامل هر نوع بیماری می شود که در آن، قلب نوزاد، کودک یا نوجوان قادر به پر شدن کامل و پمپاژ خون به کل بدن نیست.
این عارضه منجر به مجموعه ای از علائم به دلیل تجمیع خون در بعضی اندام ها و نرسیدن خون کافی به دیگر اندام ها می شود.
این مطلب، علائم و علل نارسایی قلبی کودکان و همین طور تشخیص و درمان آن را مورد بحث قرار می دهد.
قلب جزو یکی از اندام های پیچیده در بدن است که باید به علائم بیماری آن توجه کنید و راحت از کنار آن نگذرید؛ مخصوصا اگر به فرزند و کودک شما مربوط می شود. برای بررسی و انجام آزمایشات نارسایی قلبی کودکان به کلینیک یادمان تب در تهران مراجعه کنید.
ساختار و عملکرد قلب
قلب یک اندام پیچیده است که می توان آن را یک پمپ دوطرفه با چهار بخش در نظر گرفت. کار قلب، پمپاژ خون برای رساندن اکسیژن به کل بدن است.
دو حفره بالایی قلب که دهلیز نامیده می شوند، خون را از وریدهای اصلی دریافت و تجمیع می کنند.
به منظور جلوگیری از مخلوط شدن خون، دهلیزهای چپ و راست توسط غشایی با نام سپتوم بین دهلیزی از هم جدا می شوند.
دو حفره پایینی قلب که بطن نامیده می شوند، پمپ های ماهیچه ای هستند که با منقبض شدن، خون را به شریان های اصلی وارد می کنند.
بطن ها نیز توسط سپتوم بطنی از هم جدا شده اند تا خون مخلوط نشود. همچنین، قلب دارای چهار دریچه است.
دریچه های میترال و سه لتی، دهلیزها را از بطن ها جدا می کنند. دریچه های آئورت و ریوی، بطن ها را از عروق خونی اصلی جدا می کنند.
جریان خون
مسیر خون در بدن به صورت زیر است:
- دهلیز راست، خون بدون اکسیژن را از وریدهای اصلی جمع آوری می کند. این خون از دریچه سه لتی عبور کرده و به بطن راست وارد می شود.
- بطن راست، خون را پمپاژ کرده و از طریق دریچه ریوی، آن را به شش ها می فرستد تا اکسیژن دریافت شود.
- از آنجا، خونی که تازه اکسیژن دریافت کرده است در دهلیز چپ جمع آوری می شود. این خون از دریچه میترال عبور کرده و وارد بطن چپ می شود.
- در هر ضربان قلب، بطن چپ فشرده شده و خون اکسیژن دار را از طریق دریچه آئورت به درون آئورت پمپاژ می کند که بزرگ ترین رگ خونی بدن است.
- از طریق آئورت، خون به تمام بدن ارسال می شود تا اکسیژن و مواد مغذی حیاتی به همه بافت ها برسد.
علائم نارسایی قلبی کودکان
نارسایی قلبی در کودکان دارای علائمی مربوط به تجمیع خون در شش ها و بدن و همین طور کاهش جریان خون ورودی به اندام های بدن هستند.
علائم اصلی شامل موارد زیر است:
- تنفس سریع یا تنگی نفس
- مشکلات مربوط به تغذیه و رشد
- تغییر در رنگ یا دمای پوست
- کاهش توانایی ورزش کردن
- خستگی
- ورم کردن پاها، مچ پاها یا پلک ها
- سرد شدن و رنگ پریدگی دست ها و پاها
- درد در ناحیه شکم، حالت تهوع
- تپش قلب
علائم بر اساس سن کودک و علت نارسایی قلب متفاوت خواهند بود.
برای مثال، نوزاد دارای ناهنجاری های مادرزادی احتمالاً دچار ناتوانی در تغذیه، تنفس سریع و رشد ضعیف در چند روز اول بعد از تولد می شود.
نوجوان مبتلا به ضعف ماهیچه قلب به دلیل عفونت ویروسی، ناتوانی در تمرین ورزشی و خستگی را به عنوان علائم اصلی تجربه خواهد کرد.
علل نارسایی قلبی کودکان
اغلب موارد نارسایی قلب در کودکان ناشی از ناهنجاری های مادرزادی قلب یا کاردیومیوپاتی اولیه هستند.
کاردیومیوپاتی اولیه به معنای ضعف قلب به دلیل مشکلات در خود ماهیچه قلب است. این بیماری می تواند ارثی باشد.
بعضی ناهنجاری های قلبی در هنگام تولد به وضوح دیده می شوند. با این حال، احتمال دارد دیگر ناهنجاری ها سال ها بدون تشخیص بمانند تا اینکه در نهایت منجر به علائم نارسایی قلبی شوند.
ناهنجاری های مادرزادی
قلب یک اندام پیچیده است که طی رشد جنین دچار تغییرات متعدد می شود.
نواقص قلب می توانند به دلیل مشکلات مربوط به جوش خوردن دیواره های قلب (یا سپتوم) به وجود آیند که منجر به ایجاد «سوراخی در قلب» می شوند.
احتمال دارد اتصالات ناهنجاری بین حفره ها به وجود آید یا حفره ها و دریچه ها به درستی شکل نگیرند.
این موارد می توانند باعث مخلوط شدن خون دارای اکسیژن و خون بدون اکسیژن شود که باعث کاهش کارایی اکسیژن رسانی به بدن می شود.
به علاوه، شانت ها یا گذرگاه های ناهنجار می توانند به وجود آمده و فشار وارد بر قلب را بالا ببرند چون سطح خون بیش از حالت عادی از این مسیرها عبور می کند.
این امر در نهایت منجر به نارسایی قلب می شود.
بعضی ناهنجاری های مادرزادی که می توانند منجر به نارسایی قلب شوند عبارتند از:
- نقص دیواره بین دهلیزی
- نقص دیواره بین بطنی
- جابجایی شریان های بزرگ
- تترالوژی فالوت
- بطن منفرد
- آنومالی ابشتین
- بیماری مجرای شریانی باز
- کوآرکتاسیون آئورت
- بیماری مادرزادی دریچه
- ناهنجاری های عروق کرونر که باعث نقص در تغذیه خونی خود ماهیچه قلب می شوند
بیشتر بخوانید : آزمایش نوار قلب و چگونگی انجام آن
کاردیومیوپاتی های اولیه
کاردیومیوپاتی به معنای ناهنجاری ماهیچه قلب است. این عارضه یکی دیگر از علل اصلی نارسایی قلبی کودکان است.
ماهیچه قلب تضعیف شده نمی تواند به درستی شل شود تا اجازه پر شدن حفره ها با خون را بدهد. همچنین، ماهیچه ضعیف شده قادر به پمپاژ درست خون به خارج از قلب نخواهد بود.
کاردیومیوپاتی اولیه عارضه ای است که در آن، خود ماهیچه قلب دارای ناهنجاری است.
این امر می تواند ناشی از جهش های ارثی در ماهیچه قلب، اختلالات متابولیکی و دیستروفی های عضلانی باشد.
مثال هایی از کاردیومیوپاتی های اولیه عبارتند از:
- کاردیومیوپاتی بدون تراکم
- هیپرتروفیک
- کاردیومیوپاتی بطن راست آریتموژنیک
- اختلالات عصبی عضلانی مانند دیستروفی های عضلانی
- اختلالات ذخیره گلیکوژن (بیماری پومپه)
آریتمی ها در نارسایی قلبی کودکان
آریتمی یا ضربان قلب غیرعادی هم می تواند، باعث نارسایی قلب شود و هم به دلیل نارسایی قلب به وجود اید.
بعضی آریتمی ها باعث ضربان قلب تند یا تاکی کاردی می شوند. در طول زمان، تاکی کاردی می تواند باعث تضعیف ماهیچه قلب و در نتیجه نارسایی قلب شود.
این نوع نارسایی قلب معمولاً در صورت درمان مشکل زمینه ای ضربان قلب، قابل بازگشت است.
دیگر آریتمی ها مثل بلوک کامل قلبی باعث پایین آمدن غیرعادی ضربان قلب یا برادی کاردی می شود.
برادی کاردی هم می تواند باعث نارسایی قلبی در کودکان شود. درمان این عارضه با قرار دادن یک ضربان ساز انجام می شود.
عفونت در نارسایی قلبی کودکان
عفونت های مختلف می توانند باعث نارسایی قلب شوند.
میوکاردیت ویروسی یا التهاب قلب به دلیل عفونت ویروسی می تواند، باعث علائم نارسایی قلب سریع و حاد شود.
هرچند عفونت انگلی و بیماری روماتیسمی قلب به ندرت دیده می شوند ولی این موارد هم جزء علل معمول نارسایی قلب در کشورهای جهان هستند.
تب روماتیسمی ناشی از عفونت باکتریایی استرپتوکوک است.
بیشتر بخوانید : حمله قلبی چیست؟ چه علائم و نشانه هایی دارد؟
کمبود تغذیه ای
در علم پزشکی کمبود شدید ویتامین ب 1 که تیامین هم نامیده می شود یکی از علل معمول کاردیومیوپاتی است که به ندرت در کودکان دیده می شود.
کمبود شدید پروتئین و کمبود کارنیتین هم می توانند باعث کاردیومیوپاتی شوند.
در حالی که کمبود مواد مغذی یکی از علل نادر نارسایی قلب در است، سوء تغذیه در کودکان دارای نارسایی قلبی به دلیل کاهش اشتها و نقص در جذب مواد مغذی دیده می شود.
سموم
مواجهه با بعضی داروها می تواند باعث سمی شدن مستقیم قلب شود.
برای مثال، دسته ای از داروهای شیمی درمانی با نام آنتراسایکلین می تواند به ماهیچه قلب صدمه زده و باعث نارسایی قلب شود.
تشخیص نارسایی قلبی کودکان
تشخیص نارسایی قلبی در کودکان از طریق ترکیبی از سابقه پزشکی و خانوادگی، بررسی علائم، معاینه بدنی و چندین آزمایش مکمل انجام می شود.
عکس برداری اشعه ایکس از قفسه سینه
عکس برداری اشعه ایکس از قفسه سینه معمولاً اولین آزمایش تجویز شده توسط پزشک برای بررسی تنگی نفس است.
احتمال دارد قلب به نظر بزرگ تر از حد نرمال باشد و نشانه های انسداد در رگ های خونی در شش ها یا وجود مایع در شش ها دیده شود.
بعضی ناهنجاری های مادرزادی را نیز می توان از طریق عکس برداری اشعه ایکس از قفسه سینه تشخیص داد.
آزمایش های دیگری برای تشخیص دقیق تر مورد نیاز خواهد بود.
اکوکاردیوگرام
آزمایش اصلی برای تشخیص نارسایی قلبی نوعی سونوگرافی به نام اکوی قلب از طریق قفسه سینه است.
یک دستگاه سونوگرافی بر روی قفسه سینه حرکت داده می شود تا تصاویر قلب و اطلاعاتی در مورد جریان خون به دست آید.
اکوی قلب اطلاعات زیادی در مورد ساختار و عملکرد قلب به دست می دهد.
این تست می تواند ضعف ماهیچه قلب، مشکلات دریچه قلب، اتصالات ناهنجار بین حفره های قلب و دیگر ناهنجاری های مادرزادی را تشخیص دهد.
تست های آزمایشگاهی
نشانگرهای زیستی قلبی را می توان در خون بررسی کرد و در صورت بالا بودن مقدار آن ها می توان بین نارسایی قلبی و دیگر دلایل تنگی نفس تمایز ایجاد کرد.
تست های آزمایشگاهی برای شمارش اجزای خون، الکترولیت ها، عملکرد کلیه و کبد و آزمایش های مربوط به تیروئید معمولاً برای ارزیابی عوارض یا علل نارسایی قلبی استفاده می شوند.
در صورت تشخیص کاردیومیوپاتی، آزمایش های ژنتیکی را می توان برای یافتن دلیل خاص این عارضه انجام داد.
این امر علی الخصوص زمانی مفید است که نارسایی قلبی در چند عضو خانواده و در چند نسل رخ دهد.
اگر جهش ژنتیکی دیده شود، آزمایش کردن دیگر اعضای خانواده توصیه می شود.
بیشتر بخوانید : با نارسایی قلبی بیشتر آشنا شوید
الکتروکاردیوگرام یا نوار قلب
الکتروکاردیوگرام (ECG) آزمایشی برای ارزیابی ضربان قلب است که می تواند اطلاعاتی در مورد علت نارسایی قلبی به دست دهد.
نوار قلب یک آزمایش سریع و غیرتهاجمی است که در آن، الکترودهایی روی قفسه سینه قرار می گیرند.
فعالیت الکتریکی قلب روی برگه ای چاپ می شود که اطلاعاتی در مورد ضربان قلب به دست می دهد. به علاوه، بعضی الگوها در نوار قلب می توانند نشان دهنده علل خاص نارسایی قلب باشند.
گاهی نظارت سرپایی بر قلب برای ارزیابی ضربان قلب در طول یک مدت زمان مشخص، ضروری است.
مانیتور هولتر مثالی از این نوع نظارت سرپایی است.
این دستگاه شامل الکترودهایی است که از طریق سیم به یک جعبه کوچک وصل می شوند و بیمار باید آن را چند روز بپوشد.
نوع دیگری از نظارت بر قلب با استفاده از یک پچ (برچسب) انجام می شود که تا دو هفته روی بدن می ماند.
ام آر آی قلبی
این آزمایش یک آزمایش تصویربرداری خاص است که از یک آهنربای قوی برای ایجاد تصاویری از قلب استفاده می کند.
ام آر آی نیازمند تشعشع رادیواکتیو نبوده و دردناک یا تهاجمی نیست ولی بعضی افراد هنگام ورود به اسکنر ام آر آی دچار ناراحتی به دلیل فضای تنگ می شوند.
در بعضی موارد از آرام بخش برای کاهش اضطراب این بیماران استفاده می شود.
ام آر آی می تواند اطلاعات تشخیصی در مورد تعدادی از کاردیومیوپاتی ها و همین طور تغییر جهت خون در بعضی ناهنجاری های مادرزادی به دست دهد.
کاتتریزاسیون قلبی
کاتتریزاسیون قلبی یک آزمایش تهاجمی است که در آن، کاتترها از طریق رگ های خونی وارد قلب می شوند.
این آزمایش، اطلاعاتی در مورد فشار درون حفره های قلب و مقدار خروجی قلبی به دست می دهد.
اشعه ایکس و رنگ خاصی با نام ماده حاجب (کنتراست) یددار برای ترسیم ساختارهای مربوطه شامل عروق کرونر تغذیه کننده قلب استفاده می شوند.
اطلاعات به دست آمده از کاتتریزاسیون قلبی در برنامه ریزی جراحی و پیوند مفید خواهد بود.
بیوپسی اندومیوکارد
گاهی تشخیص نارسایی قلب در کودکان نیازمند برداشتن نمونه بافت است. بیوپسی اندومیوکارد روشی برای برداشتن قطعه کوچکی از بافت قلبی هنگام کاتتریزاسیون قلبی است.
این قطعه در ادامه با میکروسکوپ توسط پاتولوژیست بررسی می شود.
این روش دارای سطحی از ریسک است ولی می تواند اطلاعات ارزشمندی برای رسیدن به تشخیص قطعی و برنامه درمانی مناسب به دست دهد.
بیشتر بخوانید : هرآنچه باید در مورد بیماری قلبی بدانید
درمان نارسایی قلبی کودکان
درمان نارسایی قلبی در کودکان شامل درمان علت زمینه ای، بهینه سازی عملکرد قلب، درمان علائم نارسایی قلب و تأخیر در پیشرفت نارسایی قلب است.
بسیاری از ناهنجاری های مادرزادی که باعث نارسایی قلب می شوند را می توان از طریق جراحی ترمیم کرد.
در چند دهه اخیر پیشرفت قابل توجهی در روش های جراحی به وجود آمده است. بنابراین، بعضی عوارضی که قبلاً منجر به مرگ می شدند امروزه از طریق جراحی درمان می شوند.
از سوی دیگر، بعضی کاردیومیوپاتی ها قابل بازگشت نیستند و منجر به نارسایی قلبی بلند مدت می شوند.
در این موارد، داروهایی برای کمک به بهینه سازی عملکرد قلب، کنترل علائم و تأخیر در پیشرفت نارسایی قلبی تجویز می شود.
در حالی که اثرات امیدوار کننده داروهای نارسایی قلبی در بزرگسالان به خوبی برای کودکان مبتلا به نارسایی قلبی بررسی نشده اند، داروهای جدید تأثیر مناسبی برای کودکان مبتلا نشان داده اند.
دستگاه های قلبی قابل کاشت مثل ضربان ساز یا دفیبریلاتور (دستگاه شوک) برای بعضی کودکان دچار نارسایی قلبی به ترتیب برای درمان بلاک قلبی کامل یا جلوگیری از مرگ قلبی ناگهانی توصیه می شوند.
پیوند قلبی
پیوند قلب را می توان برای نارسایی قلبی حاد و غیر قابل بازگشت در نظر گرفت.
تیمی از پزشکان به ارزیابی و پشتیبانی از تمام گام های این فرآیند خواهند پرداخت.
خلاصه نارسایی قلبی کودکان
نارسایی قلبی کودکان، عارضه ای جدی است که در آن، قلب قادر به انجام عملکرد خود به شکل مناسب برای تغذیه خون بدن نیست.
این امر می تواند منجر به مجموعه ای از علائم شود.
بیماری قلبی مادرزادی معمول ترین علت نارسایی قلبی کودکان در است. بعد از آن، کاردیومیوپاتی اولیه دومین عامل این بیماری است.
کلامی از کلینیک ما
تشخیص و درمان نارسایی قلبی در نوزاد یا کودک می تواند تجربه ای دشوار برای کودک و والدین او باشد.
این عارضه معمولاً نیازمند آزمایش های مختلف، مراجعه مکرر به پزشک و احتمالاً انجام روش های مداخله و بستری در بیمارستان است.
خوشبختانه پیشرفت زیادی در زمینه تشخیص و درمان نارسایی قلبی کودکان به وجود آمده است.
پیگیری دقیق با متخصص قلب کودکان و تیم پزشکی برای ایجاد یک برنامه درمانی، کنترل علائم نارسایی قلبی و جلوگیری از عوارض، ضروری است.
برای دریافت مشاوره و یا نوبت حضوری با شماره تلفن های : ۰۲۱۸۸۰۷۳۱۳۶ و یا از طریق تماس تلفنی و یا واتساپ با شماره ۰۹۳۳۷۸۳۶۸۲۰ در تماس باشید.
سایر شماره تماس های کلینیک ۰۲۱۸۸۵۷۱۵۲۳ و ۰۲۱۸۸۵۹۱۳۵۸
آدرس ما را در صفحه تماس با ما مشاهده کنید.
