تومور مغزی
تومور مغزی تجمع یا توده ای از سلول های غیر طبیعی در مغز است. جمجمه، که مغز را محصور می کند، بسیار سخت است.
هرگونه زائده در داخل چنین فضای محدودی می تواند باعث مشکل شود. تومور مغزی می تواند سرطانی (بدخیم) یا غیر سرطانی (خوش خیم) باشد.
زمانی که تومورهای خوش خیم و بدخیم رشد می کنند، می توانند منجر به افزایش فشار درون جمجمه شود.
این امر باعث آسیب مغزی می شود و می تواند تهدیدکننده باشد.
تومورهای مغزی به دو دسته اولیه یا ثانویه طبقه بندی می شوند. تومور مغزی اولیه از مغز نشات می گیرد.
بسیاری از تومورهای مغزی اولیه، خوش خیم هستند. تومور مغزی ثانویه، که تومور مغزی متاستاتیک نیز نامیده می شود، زمانی رخ می دهد که سلول های سرطانی از اندامی دیگر مانند ریه یا پستان به مغز سرایت می کند.
انواع تومور مغزی
تومور مغزی اولیه
تومورهای مغزی اولیه از مغز نشات می گیرند و منشا آن ها می تواند یکی از موارد زیر باشد:
- سلول های مغزی
- غشاهایی که مغز را احاطه می کنند، که مننژ نام دارند
- سلول های عصبی
- غدد
تومورهای اولیه می توانند خوش خیم یا سرطانی باشند. در بزرگسالان، شایع ترین انواع تومور مغزی، گلیوما و مننژیوما است.
گلیوما
گلیوما، تومورهایی هستند که از سلول های گلیال نشات می گیرند. این سلول ها معمولا:
از ساختار سیستم عصبی مرکزی حمایت می کنند
مواد غذایی را برای سیستم عصبی مرکزی فراهم می کنند
مواد زائد سلولی را پاکسازی می کنند
نورون های مرده را تجزیه می کنند
گلیوما می تواند از انواع مختلفی از سلول های گلیال نشات بگیرد.
انواع تومورهایی که در سلول های گلیال آغاز می شود عبارت اند از:
- تومورهای آستروسیتیک مانند آستروسیتوماز که از مغز پیشین نشات می گیرند
- تومورهای اولیگودندروگلیال که اغلب در لوب های پیشانی گیجگاهی یافت می شوند
- گلیوبلاستوماز، که از بافت حمایتی مغز نشات می گیرد و تهاجمی ترین نوع است
تومورهای مغزی اولیه دیگر
- تومورهای هیپوفیز که معمولا خوش خیم هستند
- تومورهای غده صنوبری که می توانند خوش خیم یا بدخیم باشند
- اپندیموما که معمولا خوش خیم است
- کرانیوفارینگیوما که اغلب در کودکان ایجاد می شود و خوش خیم است اما می تواند دارای علائم بالینی مانند تغییرات در بینایی و بلوغ زودرس باشد
- لنفوم اولیه سیستم عصبی مرکزی که بدخیم است
- تومورهای اولیه سلول تخم که می تواند خوش خیم یا بدخیم باشد
- مننژیوما که از مننژها نشات می گیرد
- شوانوما که از سلول هایی که پوشش محافظ سلول ها (غلاف میلین) را تولید می کنند و سلول های شوان نام دارند، نشات می گیرد
اغلب مننژیوماها و شوانوماها در افراد بین 40 تا 70 سال رخ می دهند. مننژیوماها در زنان نسبت به زنان شایع تر هستند.
شوانوماها در زنان و مردان به میزان یکسان رخ می دهند. این تومورها معمولا خوش خیم هستند اما به خاطر اندازه و مکان خود می توانند باعث مشکلاتی شوند.
مننژیوماها و شوانوماهای سرطانی نادر هستند اما می توانند بسیار تهاجمی باشند.
تومورهای مغزی ثانویه
تومورهای مغزی ثانویه، بخش عمده سرطان های مغز را تشکیل می دهند.
این تومورها در یک بخش از بدن آغاز می شوند و به مغز گسترش می یابند یا متاستاز می کنند. موارد زیر می توانند به مغز متاستاز کنند:
- سرطان ریه
- سرطان سینه
- سرطان کلیه
- سرطان پوست
تومورهای مغزی ثانویه، همیشه بدخیم هستند. تومورهای خوش خیم از یک قسمت از بدن به بخش دیگر گسترش نمی یابند.
بیشتر بخوانید: آشنایی با نتایج تست نوار مغز
فاکتورهای ریسک تومور مغزی چیست؟
سابقه خانوادگی
تنها حدود 5 تا 10 درصد از تمام سرطان ها، ژنتیکی یا ارثی هستند. تومور مغزی به ندرت به ارث می رسد.
در صورتی که افراد زیادی در خانواده، مبتلا به تومور مغزی تشخیص داده شده اند، لازم است با پزشک مشورت شود.
پزشک می تواند توصیه به مشاوره ژنتیکی کند.
سن
ریسک اکثر انواع تومور مغزی با سن افزایش می یابد.
نژاد
تومورهای مغزی به طور کلی در میان قفقازی ها شایع تر هستند. اگرچه، احتمال ابتلای افراد آفریقایی-آمریکایی به مننژیوما بیشتر است.
تماس با مواد شیمیایی
تماس با مواد شیمیایی به خصوص مانند مواد موجود در محیط های کاری می تواند ریسک سرطان مغز را افزایش دهد.
موسسه ملی ایمنی و سلامت کار، لیستی از مواد شیمیایی عامل سرطان که در محیط های کاری وجود دارد، تهیه کرده است.
پرتودهی
در افرادی که در معرض پرتودهی یونی قرار گرفته اند، ریسک تومور مغزی افزایش می یابد. افراد از طریق درمان های سرطان با پرتودهی بالا نیز در معرض پرتودهی یونی قرار می گیرند.
افراد می توانند در اثر باران رادیواکتیو نیز در معرض پرتودهی قرار گیرند. حادثه فوکوشیما و چرنوبیل، نمونه ای از مواردی هستند که افراد در معرض پرتودهی یونی قرار می گیرند.
عدم ابتلا به آبله مرغان
مطابق موسسه تومور مغزی آمریکا، ریسک ابتلا به تومور مغزی در افراد دارای سابقه آبله مرغان در کودکی کمتر است.
علائم تومور مغزی چیست؟
علائم تومور مغزی به مکان یا اندازه تومور بستگی دارد. برخی تومورها با حمله به بافت مغز باعث آسیب مستقیم می شوند و برخی تومورها باعث فشار بر مغز می شوند.
زمانی که یک تومور در حال رشد به بافت مغز فشار وارد می کند، علائم قابل توجهی بروز خواهد کرد.
سردرد، یکی از علائم شایع تومور مغزی است. ممکن است فرد، سردردهایی را تجربه کند که:
- هنگام صبح و در زمان بیدار شدن شدیدتر است
- در زمان خواب رخ می دهد
- با سرفه، عطسه یا ورزش بدتر می شود
گاهی موارد زیر نیز تجربه می شود:
- استفراغ
- تاری دید یا دوبینی
- گیجی
- حمله
- ضعف یک اندام یا بخشی از صورت
- تغییر در عملکرد ذهنی
سایر علائم شایع عبارت اند از:
- سر به هوا بودن
- از دست دادن حافظه
- گیجی
- اختلال در نوشتن یا خواندن
- تغییر در توانایی شنیدن، چشیدن یا بوییدن
- کاهش هشیاری که شامل خواب آلودگی و کاهش آگاهی است
- اختلال بلع
- سرگیجه
- مشکلات چشمی مانند افتادگی پلک ها و مردمک های نابرابر
- حرکات غیر قابل کنترل
- لرزش دست
- عدم تعادل
- از دست دادن کنترل مثانه یا روده
- بی حسی یا خارش در یک طرف بدن
- اختلال در تکلم یا فهم گفته های دیگران
- تغییر در خلق و خو، شخصیت، احساسات و رفتار
- اختلال در راه رفتن
- ضعف عضلانی در صورت، دست یا پا
علائم تومور هیپوفیز
- تخلیه پستان یا ترشح زیاد شیر
- قطع قاعدگی در زنان
- رشد بافت پستان در مردان
- بزرگ شدن دست ها و پاها
- حساسیت به گرما یا سرما
- افزایش مقدار موی بدن
- کاهش فشار خون
- چاقی
- تغییر در بینایی، از جمله تاری دید
نحوه تشخیص تومور مغزی
تشخیص تومور مغزی با یک معاینه فیزیکی و بررسی سابقه پزشکی فرد آغاز می شود.
معاینه فیزیکی شامل یک تست نورولوژیکی بسیار دقیق است. پزشک، تستی را اجرا خواهد کرد تا مشخص شود عصب های جمجمه ای سالم هستند. این عصب ها از مغز نشات می گیرند.
پزشک با یک افتالموسکوپ، ابزاری که نوری را از طریق مردمک ها به داخل شبکیه می تاباند، به داخل چشم ها نگاه خواهد کرد.
به این طریق، پزشک می تواند نحوه واکنش مردمک به نور را بررسی کند. این ابزار به پزشک اجازه می دهد مستقیما به درون چشم ها نگاه کند تا وجود هرگونه تورم در عصب چشمی را بررسی کند.
با افزایش فشار درون جمجمه، تغییراتی در عصب بینایی رخ می دهد.
ممکن است پزشک، موارد زیر را نیز ارزیابی کند:
- استحکام عضلانی
- هماهنگی
- حافظه
- توانایی انجام محاسبات ریاضی
گاهی پزشک پس از اتمام معاینه فیزیکی، تست های بیشتری نیز تجویز می کند. مانند:
سی تی اسکن سر
سی تی اسکن، روشی دقیق تر از اشعه ایکس برای اسکن بدن است. این کار می تواند با کنتراست یا بدون آن انجام شود.
کنتراست در سی تی اسکن با استفاده از یک رنگ مخصوص حاصل می شود که به پزشکان کمک می کند برخی ساختارها مانند عروق خونی را با وضوح بیشتر ببیند.
MRI سر
در MRI سر، یک رنگ مخصوص برای کمک به شناسایی تومورها به کار می رود.
MRI با سی تی اسکن متفاوت است زیرا از پرتو استفاده نمی کند و معمولا تصاویر دقیق تری از ساختارهای مغزی به دست می دهد.
آنژیوگرافی
این روش از یک رنگ استفاده می کند که به درون شریان، معمولا در ناحیه کشاله ران تزریق می شود. رنگ به سمت شریان های مغزی حرکت می کند.
این کار به پزشک اجازه می دهد منبع خونی تومورها به چه صورت است. این اطلاعات در زمان جراحی مفید خواهد بود.
تست اشعه ایکس جمجمه
تومورهای مغزی می توانند باعث شکسستگی در استخوان های جمجمه شوند و تست های اشعه ایکس مخصوص می تواند آن ها را نشان دهد.
این اشعه ایکس ها می توانند رسوبات کلسیمی را نیز که گاهی در داخل تومور تجمع می یابند، نشان دهند.
اگر سرطان به استخوان ها رسیده باشد، ممکن است رسوبات کلسیمی در جریان خون دیده شود.
نمونه برداری
طی نمونه برداری، بخش کوچکی از تومور جدا می شود. متخصصی به نام نوروپاتولوژیست، آن را تست خواهد کرد.
نمونه برداری تعیین خواهد کرد سلول های تومور، خوش خیم هستند یا بدخیم. همچنین این روش تعیین می کند منشا سرطان از مغز است یا بخش دیگری از بدن.
درمان تومور مغزی
درمان تومور مغزی به موارد زیر بستگی دارد:
- نوع تومور
- اندازه تومور
- مکان تومور
- سلامت عمومی
رایج ترین درمان برای تومورهای مغزی بدخیم، جراحی است. هدف، خارج کردن سرطان بدون آسیب به بخش های سالم مغز است.
در حالی که مکان برخی تومورها، اجازه خروج آسان و بی خطر آن ها را می دهد، ممکن است سایر تومورها در ناحیه ای قرار گرفته باشند که میزان تومور خارج شده را محدود کند.
حتی خروج جزئی سرطان مغز نیز می تواند مفید باشد.
خطرات جراحی مغز شامل عفونت و خونریزی است. تومورهای خوش خیم خطرناک نیز با جراحی خارج می شوند.
تومورهای متاستازیک، مطابق دستورالعمل ها درمان می شوند.
جراحی می تواند با سایر درمان ها مانند پرتودرمانی و شیمی درمانی ترکیب شود.
فیزیوتراپی، کار درمانی و گفتار درمانی می تواند به بهبود پس از جراحی کمک کند.
دورنما
دورنمای تومور مغزی به موارد زیر بستگی دارد:
- نوع تومور
- اندازه تومور
- مکان تومور
- سلامت عمومی
بیشتر بخوانید: متخصص مغز و اعصاب به درمان چه اختلالاتی می پردازد؟
درمان زود هنگام می تواند از عوارضی پیشگیری کند که ممکن است با رشد تومور رخ دهد و به جمجمه و بافت مغز فشار وارد کند.
در صورت نگرانی در مورد هرگونه علائم موجود، لازم است به پزشک مراجعه شود.
برای تنظیم نوبت مشاوره با دکتر بابک جلالیان، متخصص مغز و اعصاب، با شماره های زیر تماس بگیرید.
تلفن ثابت
تلفن همراه
آدرس:
تهران، شهرک غرب، بلوار فرحزادی، دویست متر بالاتر از بلوار دادمان، کوچه ناخدا محتاج، انتهای بن بست، پلاک یک، طبقه یک
