سندرم مثانه دردناک یا سیستیت بینابینی
سندرم مثانه دردناک یا سیستیت بینابینی (interstitial cystitis) با نام اختصاری IC، که سندرم التهاب مثانه نیز خوانده میشود نوعی بیماری مزمن و دردناک است که تشخیص آن دشوار است.
با وجود اینکه هیچ درمان قطعی برای آن وجود ندارد، اما با کمک داروها و روشهای درمانی، تحمل آن آسانتر خواهد بود.
دشواری در تشخیص این بیماری، از آن جهت است که IC، اغلب با طیف وسیعی از علائم شدید مشابه سایر بیماریها همراه است؛ لذا متخصصان در تشخیص آن گاهی اشتباه میکنند.
با اینحال در صورتی که بیمار، بیش از 6 هفته علائمی چون سوزش و تکرر ادرار که علت بروز آن سنگ کلیه و عفونت نباشد، به احتمال زیاد به IC مبتلا است.
علت نامگذاری این بیماری اهمیتی ندارد، آنچه اهمیت دارد، این است که علائم سیستیت بینابینی چالش های زیادی را برای بیمار به همراه دارد و زندگی اجتماعی، ورزش، خواب و حتی توانایی کارکردن وی را تحت تاثیر قرار میدهد.
سندرم مثانه دردناک یا سیستیت بینابینی چیست؟
IC نوعی بیماری مزمن مثانه است. مثانه عضوی تو خالی و اندامی عضلانی است که ادرار را در خود ذخیره می کند. مثانه تا زمانی که پر شود، قابلیت باز شدن را دارد.
بعد از پر شدن، پیامی را از طریق اعصاب لگن به مغز ارسال میکند. این پیام باعث میشود که احساس کنیم نیاز به دفع ادرار داریم.
با وجود سیستیت بینابینی، این سیگنالها دچار اختلال میشوند. در این اختلال بیمار با وجود حجم کم ادرار نیاز شدید به دفع آن دارد.
در واقع افراد مبتلا به این بیماری زودتر از سایر افراد سالم این پیام را دریافت میکنند. شرایطی که شرح داده شد همراه با درد و فشار در قسمت زیر شکم بیمار همراه است.
این علائم ممکن است ثابت یا دوره ای باشد. این بیماری به دلیل فشار مثانه، منجر میشود تا بیمار روزانه حدود40-60 مرتبه نیاز به دفع ادرار داشته باشد که این موضوع شبها، بر خواب وی تاثیر میگذارد.
علائم بیماریسندرم مثانه دردناک
علائم IC، از فردی به فرد دیگر متفاوت است. این علائم گاه ممکن است به طور روزانه یا هفتگی تغییر کنند و یا اینکه ماهها و سالها همراه بیمار باشند.
حتی گاه ممکن است بدون هیچ درمانی کاملاً رفع شوند. برخی از علائم رایج این بیماری شامل موارد زیر میشود:
- احساس فشار در مثانه و دردی که با پر شدن مثانه شدیدتر میشود.
- احساس درد در ناحیۀ شکم، کمر، لگن و مجاری ادراری.
- درد در ناحیۀ فرج، واژن و قسمت پشت واژن در خانمها.
- درد در آلت تناسلی، بیضه ها و قسمتهای پشت آلت تناسلی در آقایان.
- احساس نیاز مکرر به دفع ادرار(بیش از میزان نرمال که حدود 7- 8 مرتبه در روز است.)
- احساس نیاز به دفع ادرار بلافاصله پس از ادرار کردن.
- احساس درد هنگام آمیزش در خانمها.
- احساس درد هنگام ارگاسم یا پس از آمیزش در مردها.
درد مثانه در بیماران مبتلا به IC میتواند شامل طیفی از دردهای خفیف یا خیلی شدید باشد. همچنین دفع ادرار در این افراد احتمالاً با سوزش کم یا سوزش خیلی شدید همراه باشد. IC در 5 تا 10 % افراد منجر به زخم مثانه خواهدشد.
مواردی که ممکن است علائم را تشدید کند:
- مصرف برخی غذاها و نوشیدنیها
- استرس روحی و جسمی
- عادت ماهیانه
چه کسانی مستعد ابتلا به IC هستند؟
حدود 90% از بیماران مبتلا به سیستیک بینابینی را خانمها تشکیل میدهند. بر اساس آزمایشات انجام شده در یک منطقه، حدود 3تا 6 % زنان بالغ مبتلا به IC بوده اند.
همچنین در آمریکا، حدود 3 تا 8 میلیون نفر زن مبتلا به IC هستند؛ که این رقم برای آقایان حدود 3/1 % است.
باید گفت که به طور میانگین با شروع دهۀ 40 از زندگی، و به عبارت کلی تر، با افزایش سن، خطر ابتلا به IC افزایش مییابد.
علت IC چیست؟
علی رغم اینکه دلیل مشخصی برای بیماری سندرم مثانه دردناک یا سیستیت بینابینی وجود ندارد اما برخی از علتهای احتمالی آن در ذیل ذکر شده است.
- وجود مشکلی در بافت مثانه، که مواد موجود در ادرار آن را تحریک میکند.
- حساسیت به برخی مواد شیمیایی موجود در برخی محصولات مانند، اسپریهای بهداشتی زنانه یا ژلهای اسپرمکش که ممکن است یک واکنش آلرژیک در مثانه ایجاد کرده و باعث التهاب شود.
- وجود مشکلی در ادرار که به مثانه آسیب میزند.
- وجود مشکل عصبی، که در این صورت مثانه نسبت به برخی مواد که در شرایط معمول، به آنها واکنش نشان نمیداد، احساس درد کند.
- اختلال در سیستم ایمنی بدن، که ممکن است مثانه را مورد حمله قرار دهد.
- ابتلا به بیماری دیگری که منجر به التهاب در بدن میشوند که در این صورت مثانه نیز درگیر میکند.
روش های تشخیص سندرم مثانه دردناک
آزمایش دقیقی برای تشخیص سیستیت بینابینی وجود ندارد. در صورت بروز علائم التهاب مثانه یا سیستیت، مانند تکرر ادرار و درد مثانه میبایست در اسرع وقت به پزشک مراجعه کرد.
پزشک علاوه بر بحث در مورد علائم و سوابق بیماری فرد، ممکن است آزمایش های خاصی را برای بررسی بیشتر تجویز کند.
زنان و مردان پیش از هرچیز، میبایست آزمایشهای لازم در خصوص عفونت ادراری، سرطان مثانه، بیماریهای مقاربتی و سنگ کلیه را انجام دهند.
در زنان آندومتریوز و در مردان، پروستات ملتهب یا سندرم درد مزمن لگن ممکن است با سیستیت بینابینی اشتباه گرفته شود.
آزمایشات دیگری که برای تشخیص بهتر انجام میشود:
آزمایش ادرار و کشت ادرار
نمونۀ آزمایش فرد در یک ظرف مانند لیوان جمعآوری شده و برای بررسی به آزمایشگاه فرستاده میشود.
آزمایش حجم ادرار باقی مانده در مثانه
در این آزمایش، با کمک سونوگرافی حجم ادرار موجود در مثانه را که پس از دفع ادرار در آن باقی مانده اندازه گیری میشود.
سیستوسکوپی
در صورت وجود خون در ادرار بیمار، با استفاده از لولۀ باریکی که بر سر آن یک دوربین متصل است مثانه و مجاری ادراری بیمار را مشاهده و بررسی میکنند.
بیوپسی مثانه و مجاری ادرار
یک قسمت کوچکی از بافت مثانه برای آزمایش نمونه برداری میشود که اغلب در حین سیستوسکوپی انجام میشود.
بسط دادن مثانه
در این روش بیمار را بیهوش کرده و به منظور اندازه گیری ظرفیت مثانه، مثانه را از مایع یا گاز پر میکنند که طی فرایند سیستوسکوپی انجام میشود.
این روش گاهی به عنوان یک روش درمانی برای افزایش ظرفیت مثانه نیز انجام میشود.
کشت مایع پروستات
گر چه این روش، متداول نیست، اما پزشک در صورت لزوم در آقایان با فشار در قسمت پروستات، قسمتی از مایع پروستات را برای آزمایش، نمونه برداری میکند.
درمان سندرم مثانه دردناک
مرحلۀ اول درمان: درمان خانگی یا درمان از طریق سبک زندگی
تقریباً نیمی از موارد ابتلا به سیستیت بینابینی به خودی خود از بین میرود و از میان کسانی که به درمان نیاز دارند، تعداد قابل توجهی از آنها درمان شده و به زندگی عادی خود بر میگردند.
درمان، عمدتاً به معنای کنترل علائم و یافتن ترکیب درستی از روشهای درمانی است که ممکن است با آزمون و خطا همراه باشد و برطرف کردن علائم هفته ها و ماه ها به طول انجامد.
اولین مرحله از درمان این است که از محرکها و هرآنچه که به تشدید علائم منجر میشود، دوری کرده و برای قابل تحمل کردن علائم، تغییراتی را در سبک زندگی ایجاد کرد.
تمرین نگه داشتن ادرار
با تمرین و تکرار میتوان به مثانه یاد داد که ادرار را به مدت طولانی تری در خود نگه دارد، برای مثال اگر هر 30 دقیقه نیاز به دفع ادرار است، آن را به هر 45 دقیقه افزایش داد.
کاهش استرس
انجام 5 دقیقه فعالیتهای آرامش بخش مانند: حرکات کششی، خواندن کتاب، تکنیکهای ریلکسیشن، صحبت کردن با یک دوست و مراقبه، در کاهش استرس نقش بسزایی دارند.
استفاده از لباس زیر و شلوار گشاد
لباسهای تنگ ممکن است مثانه را تحت فشار قرار دهد.
انجام ورزشهای کم تحرک
برای مثال پیاده روی یا حرکات کششی.
خودداری از خوردن غذاها و نوشیدنیهای محرک
در ادامه به برخی از آنها اشاره خواهد شد.
ترک کردن سیگار
به تجربه می توان متوجه شد که مصرف برخی خوراکیها، مثانه را تحریک میکند، البته ضرورتی ندارد مصرف همۀ آنها را یکباره کنار گذاشت.
با اینحال باید توجه کرد که با مصرف کدام مواد غذایی، علائم ممکن است تشدید شود که این روش یک ایده خوب برای پرهیز غذایی و کنترل علائم است.
همچنین بیمار باید به احساس درد مثانۀ خود و تغییرات آن توجه داشته باشد. در ذیل به برخی از مواد غذایی تحریک کنندۀ مثانه اشاره شده است البته ممکن است تاثیر آنها در همۀ افراد یکسان نباشد.
رایج ترین محرکهای غذایی:
- مرکبات مانند پرتقال و لیمو و …
- گوجه فرنگی
- شکلات
- نوشیدنیهای کافئین دار مانند قهوه و نوشابه
- نوشیدنیهای گازدار
- نوشیدنیهای الکلی
- غذاهای پرادویه
- شیرین کننده های مصنوعی
بهتر است در خصوص رژیم پرهیزغذایی با یک متخصص مشورت کرد که کمک بسیاری به شناخت تاثیرات موارد غذایی بر روی مثانه خواهد داشت.
بیشتر بخوانید: بیماری عصبی و مشکل کنترل مثانه
مرحلۀ دوم درمان: روشهای پزشکی درمان سیستیک بینابینی
اگر تغییر سبک زندگی در روند درمان کافی نبود باید مرحلۀ دوم از درمان، که درمان پزشکی است را آغاز کرد.
فیزیوتراپی
در این روش از تکنیکهای مختلفی برای تسکین عضلات لگن استفاده میشود.
آمی تریپتیلین
این دارو اسپاسم مثانه را کنترل میکند و پرکاربردترین داروی خوراکی برای درمان IC است.
پنتوسان (المیرون)
عملکرد این دارو بر روی مثانه هنوز به درستی مشخص نشده، احتملاً این دارو به بازسازی پوشش بافت مثانه کمک میکند و مصرف آن به منظور تسکین علائم شاید چندین ماه به طول انجامد.
هیدروکسیزین
این دارو یک آنتی هیستامین است و مصرف آن برای افرادی که تکرر ادرار دارند اثربخش خواهد بود.
دی متیل سولفوکسید (DMSO)
در بیمارانی که سایر داروها موثر نبوده اند، پزشک این دارو را همراه با سوند وارد مثانه میکند که درد و التهاب بیمار کاهش خواهدیافت.
اگرچه پزشکان اغلب این روش را توصیه نمیکنند چرا که ممکن است به طور موقت علائم را تشدید کند. در خصوص بکارگیری این روش بهتر است به چندین پزشک متخصص مراجعه شود.
مرحلۀ سوم درمان سیستیک بینابینی
در صورتی که مرحلۀ دوم از درمان نیز موثر واقع نشد، پزشک مرحلۀ سوم را پیشنهاد خواهد کرد.
این افراد به سیتوسکوپی نیاز خواهند داشت، روشی که اغلب در اتاق عمل تحت بیهوشی برای دیدن مثانه استفاده میشود.
در صورتی که بیمار تاکنون توسط یک اورولوژیست (پزشک متخصص در زمینۀ مثانه و ناراحتیهای مثانه) ویزیت نشده باشد، پزشک ابتدا بیمار را به یک متخصص اورولوژی معرفی میکند.
از روشهای درمانی این مرحله میتوان موارد زیر را نام برد.
کشش مثانه. مثانه با مایعات پر شده و دیوارۀ آن به آرامی کشیده میشود که این کار ممکن است به تسکین علائم کمک کند.
معمولاً کمتر از 6 ماه این روش، در تسکین علائم موثر خواهد بود در غیر این صورت تکرار و ادامۀ درمان توصیه میشود.
استروئیدها. در صورتی که بیمار زخم هایی به نام ضایعات هانر در مثانه داشته باشد، پزشک اقدام به برداشتن یا سوزاندن آنها و یا تزریق استروئید به آنها خواهد کرد.
مرحلۀ چهارم درمان سیستیک بینابینی
در صورتیکه تغییرات شیوه زندگی، داروها و روشهای ذکر شده در بالا به اندازه کافی موثر نباشد و علائم بیماری بر کیفیت زندگی فرد تاثیر منفی بگذارد، متخصص اورولوژیست مرحلۀ چهارم از درمان را آغاز خواهد کرد:
عصب زدایی. پزشک با استفاده از وسیله ای که لرزشهای الکتریکی خفیفی را به عصبهای بیمار منتقل میکند، سعی در تغییر عملکرد، آنها خواهد کرد.
تزریق OnabotulinumtoxinA (بوتاکس). این کار به طور موقت عضلات مثانه را فلج خواهد کرد که در تسکین بخشی از درد موثر خواهد بود.
آخرین مرحلۀ درمان سیستیک بینابینی
در صورتی که هیچ یک از مراحل گفته شده جواب نداد از این روش، استفاده خواهد شد.
سیکلوسپورین. این دارو سیستم ایمنی بدن بیمار را مهار میکند(عملکرد سیستم ایمنی را ضعیف میکند).
عمل جراحی. این روش، به ندرت و در مواقعی که هیچ یک از روشهای ممکن موثر نبود استفاده میشود.در این روش پزشک، مثانه را از بدن فرد خارج میکند و مسیر دیگری برای خروج ادرار از کلیه به بیرون ایجاد خواهد کرد.
اگر هیچ یک از روشهای درمانی IC موثر واقع نشد، مدیریت درد با استفاده از مسکنها، طب سوزنی یا روشهای دیگر نیز در برطرف کردن علائم میتواند اثربخش باشد.
بیشتر بخوانید: درمان مشکلات مثانه و کنترل آن
بیشتر بخوانید: تست یو دی اس یا تست نوار مثانه
همانطور که گفته شد تشخیص بیماری سندرم مثانه دردناک مشکل است بهتر است در صورت بروز علائم التهاب مثانه یا سیستیت، مانند تکرر ادرار و درد مثانه فورا به پزشک مراجعه کنید. برای معاینه، تشخیص و درمان مشکلات مثانه در کلینیک یادمان واقع در غرب تهران با شماره های زیر تماس بگیرید.
کلینیک یادمان با مدیریت دکتر علی حاجب در بخش اورولوژی آماده ارائه انواع خدمات درمانی و آزمایشگاهی به بیماران بیماری های اورولوژی است.
آدرس و اطلاعات تماس کلینیک یادمان
تلفن ثابت
تلفن همراه
آدرس:
تهران، شهرک غرب، بلوار فرحزادی، دویست متر بالاتر از بلوار دادمان، کوچه ناخدا محتاج، انتهای بن بست، پلاک یک، طبقه یک