انواع اختلالات خواب و درمان آن ها

18 دقیقه مطالعه

20 شهریور 1401

بدون دیدگاه

اختلالات خواب، عارضه های مختل کننده کیفیت و مدت خواب هستند. کم خوابی می تواند تأثیر زیادی بر عملکرد روزانه، کیفیت زندگی و سلامت عمومی فرد داشته باشد.

انواع مختلفی از اختلالات خواب وجود دارد و دانستن علائم هر کدام می تواند به شما و ارائه دهنده خدمات درمانی در پیدا کردن علت همیشه خسته بودن و مهمتر از همه راهکار موثر کمک کند.

اولین قدم برای درمان اختلال خواب مراجعه به پزشک و تشخیص آن است. با داشتن یک دفترچه برای یاداشت عادات خواب، می توانید شرح کاملی از مشکلات خواب خود و هر علت مشکوکی را ارائه دهید.

در صورت تشخیص اختلال خواب، درمان ها بسته به شرایط متفاوت است، اما بسیاری از آنها شامل بهبود عادات خواب هستند.

در صورت نگرانی در مورد اختلالات خواب، با کلینیک یادمان تب در تهران تماس بگیرید. تشخیص و درمان موثر به شما کمک می کند که در کوتاه ترین زمان ممکن بخوابید و احساس بهتری داشته باشید.

انواع اختلالات خواب

چهار نوع اصلی اختلال خواب عبارتند از:

مشکلات به خواب رفتن و به اندازه کافی خوابیدن بدون پریدن از خواب
مشکلات بیدار ماندن
مشکلات حفظ برنامه منظم خواب و بیداری
رفتارهای غیرمعمول در هنگام خواب

برخی از شایع ترین اختلالات خواب عبارتند از:

بیخوابی
خروپف و آپنه خواب
پاراسومنیا یا خواب پریشی
فلج خواب
سندرم پای بی قرار
اختلال حرکات دوره ای اندام در خواب
اختلالات ریتم شبانه روزی
حمله خواب یا خواب‌تازش یا نارکولپسی

سایر عارضه هایی که در آن اختلالات خواب و خستگی ناشی از خواب آلودگی بیش از حد در طول روز به طور برجسته وجود دارد، عبارتند از:

سندرم خستگی مزمن
فیبرومیالژیا
جت لگ یا پرواز زدگی
اختلال عاطفی فصلی (SAD)

اختلالات خواب ممکن است ناشی از عوامل فیزیکی یا روانی باشند. به همین ترتیب می توانند بر سلامت جسمی و روانی نیز تأثیرات منفی بگذارند.

دلایل اختلالات خواب چیست؟

دلایل احتمالی زیادی برای اختلالات خواب وجود دارد، از جمله:

زمینه ژنتیکی
عوامل مرتبط با سبک زندگی مانند نوبت کاری، سفرهای مکرر یا برنامه های نامنظم
مشکلات خلقی، مانند اضطراب یا افسردگی
غذاها، از جمله کافئین یا الکل بیش از حد
اضافه وزن یا چاقی
عارضه هایی مانند درد، افسردگی و بیماری قلبی
داروهای خاص
سالخوردگی

بیشتر بخوانید : علت خستگی و خواب آلودگی مداوم

شایع ترین اختلالات خواب و درمان

بیش از 100 اختلال خواب مختلف توسط جامعه پزشکی شناسایی و تعریف شده است. در ادامه به معرفی شایع ترین انواع اختلالات خواب و روش درمان آنها می پردازیم:

بی خوابی (Insomnia)

بی خوابی (Insomnia) شایع ترین اختلال خواب است. حدود 10٪ از بزرگسالان این مشکل را به صورت طولانی مدت دارند و بین 30٪ تا 40٪ از آنها هر چند وقت یکبار دچار آن می شوند. بی خوابی باعث می شود به اندازه کافی نخوابید و تمام روز خمیازه بکشید.

بی خوابی اشکال مختلفی دارد. برخی از افراد در به خواب رفتن مشکل دارند. اگر فرد بیش از 20 تا 30 دقیقه قبل از به خواب رفتن در رختخواب بیدار باشد، این مشکل را دارد. برخی دیگر مکرراً از خواب بیدار می شوند یا خیلی زود بیدار شده و نمی توانند دوباره بخوابند. برخی از افراد دچار ترکیبی از انواع مختلف هستند.

بی خوابی می تواند حاد (کوتاه مدت) یا مزمن (دراز مدت) باشد. اگر حداقل سه شب در هفته به مدت حداقل سه ماه این مشکل را داشته باشید، تشخیص، بی خوابی مزمن خواهد بود.

انواع مختلفی از بی خوابی وجود دارد، از جمله بی خوابی خانوادگی کشنده – نوع نادری که همانطور که از نامش پیداست، در خانواده ها دیده می شود و می تواند خواب را تا حد خطرناکی مختل کند.

درمان بی خوابی

درمان های موثر برای بسیاری از انواع بی خوابی عبارتند از:

آموزش بهداشت خواب برای القای عادات خوب و اصلاح عادات بد
درمان شناختی-رفتاری برای بی خوابی (CBTI)
استفاده کوتاه مدت از قرص های خواب آور، از جمله داروهای آرام بخش و خواب آور، داروهای ضد افسردگی و آنتی هیستامین ها

خروپف و آپنه خواب (وقفه تنفسی در خواب)

خروپف ممکن است بی ضرر به نظر برسد. علت خروپف بسته شدن گلو در هنگام خواب است. اگر این انسداد آنقدر بد باشد که تنفس را برای چند ثانیه قطع کند، آنگاه خروپف به شکل جدی‌تر خود یعنی آپنه خواب (وقفهٔ تنفسی در خواب)، که یک بیماری مزمن و بالقوه جدی است، تبدیل می‌شود.

در اثر آپنه خواب، ممکن است تنفس چندین بار در ساعت و هر بار به مدت 10 ثانیه یا بیشتر متوقف شود. در این حالت سطح اکسیژن در خون پایین آمده و در نتیجه بدن در واکنش به آن شما را از خواب عمیق بیرون می کشد تا دوباره نفس بکشید.

قطع تنفس یا آپنه می تواند ناشی از موارد زیر باشد:

آپنه انسدادی خواب (OSA)، عارضه ای که در آن انسداد در مجرای تنفسی فوقانی ایجاد می شود.
آپنه خواب مرکزی (CSA)، یک عارضه جدی ناشی از اختلال عملکرد مغز

اثرات آپنه خواب می تواند باعث ایجاد و بدتر شدن سایر بیماری ها، از جمله فشار خون بالا، نارسایی قلبی، و دیابت شود. با گذشت زمان، همچنین خطر عواقب جدی مانند حمله قلبی یا نارسایی قلبی، سکته مغزی و مرگ ناگهانی را بیشتر می شود.

درمان خروپف و آپنه خواب

آپنه خواب را معمولاً با یک مطالعه خواب که پلی سومنوگرافی نیز نامیده می شود، تشخیص می دهند. خبر خوب این است که درمان های موثری برای آن وجود دارد. درمان اولیه برای OSA یک دستگاه فشار مداوم مثبت راه هوایی (CPAP) است.

CPAP به برخی از افراد مبتلا به CSA نیز کمک می کند.

سایر درمان ها عبارتند از:

وسایل دندانپزشکی یا ابزارهای دهانی که برای جلوگیری از مسدود شدن راه های هوایی فک و زبان را به جلو می‌کشند.
وسایل کمکی هنگام خواب که جلوی غلتیدن به پشت را می گیرند
برداشتن بافت های اضافی گلو با جراحی
کاهش وزن
قطعه درون کاشتی برای تحریک عضلات گلو در هنگام خواب
در صورت امکان، درمان علت زمینه ای CSA

بیشتر بخوانید : آنچه باید درباره خواب و رویا و توهم در خواب بدانید

پاراسومنیا یا خواب پریشی

پاراسومنیا (خواب پریشی) که از واژه لاتین به معنای «در حوالی خواب» گرفته شده به اختلالات خوابی گفته می‌شود که مشخصه آنها رفتارهای غیرطبیعی در خواب یا رویدادهای فیزیولوژیکی در مراحل خاصی از خواب است.

فرم های رایج آن عبارتند از:

وحشت در خواب
راه رفتن در خواب
غذا خوردن در خواب
رابطه جنسی در خواب
اختلال رفتاری حرکت سریع چشم (REM)

اختلال رفتاری در خواب به این موارد محدود نمی شود. ممکن است چندیدن اختلال رفتاری هنگام خواب رخ دهد.

درمان خواب پریشی

علت اصلی پاراسومنیا ممکن است یک اختلالات خواب دیگر مانند آپنه خواب باشد. در آن صورت، درمان بیماری زمینه ای ممکن است اختلال رفتاری را متوقف کند.

درمان های دیگر ممکن است شامل موارد زیر باشد:

قطع مصرف داروهای احتمالا موثر
اقدامات احتیاطی ایمنی، مانند قفل کردن یا قرار دادن زنگ هشدار روی درها و پنجره ها در صورت راه رفتن در خواب
درمان و مشاوره

فلج خواب

تصور کنید صبح از خواب بیدار می شوید و نمی توانید حرکت کنید. همانطور که تصور می کنید، فلج خواب می تواند وحشتناک باشد. این مشکل ممکن است در هر بار خواب و بیداری اتفاق بیفتد، چه در حین به خواب رفتن و چه هنگام بیدار شدن.

علاوه براین، برخی از افراد دچار توهمات ترسناکی می شوند – مانند اینکه یک غریبه بالای سر او ایستاده و سعی می کند به او صدمه بزند. برخی توهمات دیگر ممکن است بی اهمیت اما همچنان گیج کننده باشند، زیرا باعث تصور اتفاق افتادن چیزهایی می شوند که اتفاق نیفتاده اند.

اپیزودهای فلج خواب معمولاً فقط چند دقیقه طول می کشد، زیرا مغز در حالت طبیعی، به طور کامل در حالت بیداری یا خواب است. اگرچه فلج خواب ممکن است ترسناک باشند، اما صرفا آگاهی از آنچه در حال وقوع است می تواند ترس آن را کمتر کند.

یک بار تجربه فلج خواب در زندگی نسبتاً معمول است. محققان تخمین می زنند که بین 25 تا 40 درصد از مردم حداقل یک بار آن را تجربه می کنند. گاهی اوقات علت قابل شناسایی نیست. با این حال، می تواند نشانه ای از نارکولپسی (حمله خواب) یا یک بیماری سلامت روانی مانند اختلال دوقطبی، عارضه جانبی برخی داروها یا نشانه ای از کمبود خواب باشد.

درمان فلج خواب

در بیشتر مواقع، فلج خواب و توهمات مرتبط با آن، اگرچه ناخوشایند هستند، اما خواب را مختل نکرده و تأثیر قابل توجهی بر زندگی فرد نمی گذارند. در صورت آزار دهنده بودن و زیاد بودن دفعات فلج خواب و نیاز به درمان، گزینه های درمانی عبارتند از:

خواب بیشتر
درمان شناختی رفتاری برای بهبود کیفیت و مدت خواب و کمک به مقابله با ترس ناشی از توهم
درمان بیماری زمینه ای

بیشتر بخوانید : نوار مغز خواب چیست؟

سندرم پای بی قرار

سندرم پای بی قرار (RLS) یک اختلال حرکتی و عصبی است که با احساس ناخوشایند در پاها و حس نیاز به حرکت دادن آنها مشخص می شود.

این حس معمولا یکی از موارد زیر است:

درد
سوزش
مور مور شدن
احساس خزیدن چیزی روی پاها

به طور معمول، علائم هنگام استراحت، خواب یا تلاش برای به خواب رفتن ظاهر می شوند. علائم می توانند به خواب رفتن را سخت یا به خواب عمیق رفتن را غیر ممکن و یا فرد را از خواب بیدار کنند. نتیجه نهایی اغلب فقدان خواب با کیفیت است.

RLS علل بالقوه زیادی دارد، از جمله کمبود آهن، بارداری، چاقی، و برخی خوراکی ها (از جمله داروها، نیکوتین، الکل و کافئین) و مکمل های مختل کننده خواب کنند.

درمان سندرم پای بی قرار

درمان های سندرم پای بی قرار عبارتند از:

در صورت کمبود آهن، مصرف آهن را از طریق مکمل ها و/یا رژیم غذایی افزایش دهید
کاهش وزن
داروها، از جمله عوامل دوپامینرژیک مانند میراپکس (پرامیپکسول) و رکیپ (روپینیرول) و داروهای ضد تشنج مانند لیریکا (پره گابالین)

هنگام بروز علائم ناشی از سندرم پای بی قرار، حرکت دادن پاها می تواند حس بد در پاها را تسکین دهد. کشش، راه رفتن یا مالیدن پاها نیز گاهی موثر است.

اختلال حرکات دوره ای اندام در خواب

اختلال حرکتی که اغلب با سندرم پای بیقرار همراه است، اختلال حرکات دوره ای اندام در خواب (periodic limb movements of sleep (PLMS)) نامیده می شود. PLMS شامل تکان های ناگهانی و مکرر پاها یا گاهی اوقات بازوها در هنگام خواب است.

حرکات نسبتاً ریتمیک و معمولاً به فاصله 20 تا 40 ثانیه از یکدیگر هستند و گاهی چندین ساعت ادامه دارند. بسیاری از افراد مبتلا به PLMS تا زمانی که فرد دیگری متوجه مشکل آنها نشود، از ابتلای خود به آن آگاه نمی شوند.

وجه تمایز PLMS از RLS این است که RLS ممکن است هنگام استراحت یا سعی در به خواب رفتن اتفاق بیفتد، اما PLMS فقط هنگام خواب رخ می دهد. با این حال، بسیاری از افراد هر دو اختلال را دارند. در بیشتر موارد، علت ناشناخته است و محققان فکر می کنند که ناشی از درگیر شدن سیستم عصبی باشد.

PLMS گاهی اوقات در نتیجه آپنه انسدادی خواب یا استفاده از داروهای ضد افسردگی رخ می دهد. این مشکل معمولاً با پلی سومنوگرافی تشخیص داده می شود.

درمان اختلال حرکات دوره ای اندام در خواب

اگر PLMS خواب را مختل نکند، معمولا نیازی به درمان نیست. اگر بدون دلیل دیگری دچار خواب آلودگی بیش از حد در طول روز می شوید، شاید دلیل آن PLMS باشد.

درمان ها عبارتند از:

داروها، از جمله میراپکس (پرامیپکسول)، رکوئیپ، لیریکا، بنزودیازپین ها مانند کلونوپین (کلونازپام)، و مسکن های مخدر مانند Vicodin (هیدروکودون-استامینوفن)
درمان OSA، اگر یک علت احتمالی باشد
پرهیز از کافئین. کافئین می تواند PLMS را تشدید کند

اگر احتمال می دهید که اختلال حرکات دوره‌ای اندام در خواب ناشی از استفاده از داروهای ضد افسردگی است، با ارائه دهنده خدمات درمانی خود در مورد مزایا و خطرات احتمالی تغییر دارو صحبت کنید.

بیشتر بخوانید : تست نوار مغز محرومیت از خواب

اختلالات چرخه خواب و بیداری

اختلالات ریتم چرخه خواب و بیداری عارضه های ناشی از عدم هماهنگی ساعت بیولوژیکی بدن با نشانه های زمانی خارجی، از جمله چرخه طبیعی شب و روز هستند. موارد زیر از جمله علل این عدم هماهنگی می باشند:

نابینایی کامل
شیفت کاری
جت لگ (پرواززدگی)
سالخوردگی
سندرم تأخیر در فاز خواب

این عدم تطابق ممکن است منجر به بی خوابی یا خواب آلودگی مفرط (پرخوابی) در زمان های نامناسب شود.

درمان اختلالات چرخه خواب و بیداری

درمان اختلالات خواب – بیداری ریتم شبانه روزی عبارتند از:

قرار گرفتن در معرض نور در زمان مناسب، که می تواند با استفاده از جعبه نور باشد
مصرف ملاتونین برای کمک به خوابیدن در زمان مناسب
پایبندی به یک برنامه منظم خواب و بیداری

حمله خواب یا نارکولپسی

حمله خواب یا خواب‌تازش یا نارکولپسی یک اختلال خواب است که با خواب آلودگی بیش از حد در طول روز مشخص می شود. این مشکل می تواند جدی باشد و منجر به به خواب رفتن در موقعیت های نامناسب، مانند هنگام کار یا رانندگی شود.

سایر علائم رایج عبارتند از:

کاتاپلکسی : اغلب به عنوان “از دست دادن ناگهانی تون عضلانی” توصیف می شود. کاتاپلکسی باعث می شود که فرد اغلب در پاسخ به شرایطی مانند مبهوت شدن، هیجان زده شدن، خندیدن یا تجربه یک احساس قوی، از نظر جسمی فرو بریزد. اگر ایستاده باشید، ممکن است زانوهایتان خم شوند یا بر زمین بیفتید و نتوانید برای چند دقیقه حرکت کنید.

فلج خواب : فلج خواب ناتوانی در حرکت هنگام بیدار شدن یا به خواب رفتن است که طی آن فرد کاملاً هوشیار می باشد.

توهمات هیپناگوژیک یا توهم پیش از اخواب : توهمات پیش از خواب توهماتی هستند که در هنگام تلاش برای به خواب رفتن رخ می دهند. گویی در حال خواب دیدن در عین هوشیاری و آگاهی از محیط اطراف خود هستید. این توهمات اغلب ترسناک هستند و می توانند حواس بینایی، شنوایی یا لامسه را درگیر کنند.

اعتقاد بر این است که این وضعیت بالقوه خطرناک و کاملاً ترسناک ناشی از فقدان یک ماده شیمیایی در مغز به نام هیپوکرتین است که باعث بیداری و حفظ تون عضلانی می شود. این کمبود ممکن است به دلیل یک فرآیند خودایمنی، ژنتیک، تومورها یا ضایعات مغزی یا سایر آسیب‌های مغزی باشد.

درمان حمله خواب یا نارکولپسی

نارکولپسی با دارو درمان می شود، از جمله:

محرک هایی برای بیدار نگه داشتن فرد در طول روز
Xyrem (سدیم اکسیبات) برای بهبود خواب
داروهای ضد افسردگی برای علائم متوسط

بیشتر بخوانید : مغز مه آلود

سندرم خستگی مزمن

سندرم خستگی مزمن که آنسفالومیلیت میالژیک یا ME/CFS نیز نامیده می شود، یک اختلال خواب نیست اما اشتراکات زیادی با آنها دارد.

مشخصه آن موارد زیر است:

خستگی غیر قابل توضیح، طولانی مدت و شدید
خستگی و کمبود انرژی که با استراحت بهبود نمی یابد
ده ها علامت احتمالی دیگر که ممکن است با فعالیت بدنی یا ذهنی بدتر شوند (به این حالت خستگی پس از فعالیت می گویند)

این بیماری اغلب شبیه آنفولانزا است اما هرگز بهبود نمی یابد. علائم آن ممکن است شدید و ناتوان کننده باشد و گاهی در اثر آن فرد حتی نتواند از رختخواب خارج شود. هنوز چیزهای زیادی در مورد ME/CFS ناشناخته مانده، اما تصور می شود که موارد زیر در آن موثر باشند:

استعداد ژنتیکی
ناهنجاری های سیستم ایمنی
اختلال در عملکرد سیستم عصبی مرکزی
عفونت های خاص
قرار گرفتن در معرض سموم

تشخیص سندرم خستگی مزمن دشوار است و قبل از بررسی آن باید احتمال ابتلا به سایر عارضه ها، از جمله آپنه یا وقفه‌ تنفسی خواب و گاهی اوقات نارکولپسی (حمله خواب) رد شود.

درمان سندرم خستگی مزمن

درمان ها می تواند شامل موارد زیر باشد:

داروهای ضد افسردگی (برای اصلاح عدم تعادل نوروشیمیایی)
محرک ها
داروهای ضد ویروسی یا ضد قارچی (اگر علت عفونت باشد)
مکمل ها
تغییر سبک زندگی
درمان شناختی رفتاری و ورزش درمانی درجه بندی شده (بحث درباره این رویکردها بسیار زیاد است)

فیبرومیالژیا

فیبرومیالژیا یک عارضه درد مزمن است که به قدری با مشکلات خواب و برخی اختلالات خواب مرتبط است که برخی از ارائه دهندگان خدمات درمانی آن را به عنوان یک اختلال خواب در نظر می گیرند.

یکی از علائم اصلی فیبرومیالژیا، خواب ناآرام است که می تواند ناشی از اختلالات متعددی در چرخه خواب باشد. بنابر باور اکثریت، این مشکل ناشی از ناهنجاری های پیچیده در مواد شیمیایی مغز و سیستم ایمنی است.

علاوه بر این، افراد مبتلا به فیبرومیالژیا اغلب دچار اختلالات خواب دیگر، از جمله بی خوابی، آپنه انسدادی خواب و سندرم پای بیقرار نیز هستند.

خواب نامناسب، علائم فیبرومیالژیا از جمله درد شدید را تشدید کرده و افزایش درد می تواند خواب را مختل کند، بنابراین این یک چرخه معیوب است که بسیاری از افراد قادر به رهایی از آن نیستند.

درمان فیبرومیالژیا

داروهای فیبرومیالژیا در بهبود کیفیت خواب یا کاهش علائم موثر در کم خوابی موثراند. در مورد هر گونه اختلال خواب، دریافت درمان مناسب اهمیت زیادی دارد.

سایر درمان های پیشنهادی عبارتند از:

ورزش سبک یا متوسط به طور منظم
بهداشت خواب
مدیتیشن ذهن آگاهی و سایر روش های آرامش بخش
مکمل های ملاتونین
درمان افسردگی و اضطراب همراه

بیشتر بخوانید : ناهنجاری کاورنوما مغزی چیست

جت لگ (پرواززدگی)

جت لگ یا پرواززدگی یک مشکل موقتی است که در سفر های راه دور ایجاد می شود – برای مثال ممکن است در سفرهای طولانی با هواپیمای جت رخ دهد. این مشکل می تواند علائم اختلالات ریتم چرخه خواب و بیداری را ایجاد کند، از جمله:

خستگی
بیخوابی
حالت تهوع

درمان جت لگ

جت لگ معمولا با باز تنظیم خود بدن در طول زمان بهبود می یاید. این مدت معمولا یک روز برای هر منطقه زمانی طول می کشد. بنابراین، اگر از نیویورک به کالیفرنیا سفر می کنید، انتظار می رود حدودا پس از سه روز احساس بهتری داشته باشید.

همچنین می توانید از موارد زیر استفاده کنید:

نور خورشید یا نور درمانی با جعبه نور برای تنظیم ساعت بدن
ملاتونین یا قرص های خواب آور
با تنظیم زمان خواب و بیدار شدن در هفته های قبل از سفر، از قبل برنامه ریزی کنید

اختلال عاطفی فصلی

اختلال عاطفی فصلی (SAD) یک اختلال افسردگی عود کننده با الگوی فصلی است. علائم برجسته آن علائم افسردگی شدید است و اغلب شامل خواب آلودگی بیش از حد در ماه های زمستان می شود.

درمان اختلال عاطفی فصلی

اختلال عاطفی فصلی اغلب با استفاده از یک جعبه نور شبیه سازی کننده نور خورشید، درمان می‌شود تا مدت زمان در معرض نور قرار گرفتن فرد به‌طور مصنوعی افزایش یابد.