تشخیص و درمان بی اختیاری ادرار

تشخیص بی اختیاری ادرار

اگر شخصی یکی از انواع بی اختیاری های ادراری را تجربه می کند باید سریعا به یک متخصص اورولوی مراجعه کند. این مراجعه به پزشک می تواند تعیین کند که فرد به کدامیک از انواع بی اختیاری ادراری مبتلا شده است.

نکته مهم این است که افراد از بابت ابتلا به بی اختیاری ادراری شرم نداشته باشند.

بی اختیاری ادراری یک بیماری بسیار شایع است که هر پزشکی نمونه های متعدد آن را مشاهده کرده است. پزشک ممکن است درباره ی تاریخچه بیماری و علائم آن از بیمار سئوالاتی بپرسد.

قبل از مطالعه تشخیص و درمان بی اختیاری ادرار می توانید مطالب زیر را مطالعه کنید:

• بی اختیاری ادرار چیست؟
• علائم بی اختیاری ادرار چیست؟

انواع مختلفی از بی اختیاری ادرار وجود دارد، شامل:

بی اختیاری استرسی : در این حالت وقتی مثانه تحت فشار قرار می گیرد، ادرار به بیرون نشت می کند. مثل وقتی که وی سرفه یا عطسه می کند.

بی اختیاری فوریتی : وقتی فرد ناگهان احساس می کند باید به دستشویی برود و همان زمان یا کمی قبل و بعد از آن ادرار نشت می کند.

بی اختیاری سرریزی (احتباس مزمن ادرار) : وقتی شخص نمی تواند مثانه را به طور کامل تخلیه کند، که منجر به نشت مکرر ادرار می شود.

بی اختیاری ادراری کلی : وقی کسی اصلا نتواند ادرار را در مثانه نگه دارد و این منجر به تخلیه پیوسته ادرار در او یا  نشت مکرر می شود.

ابتلا به ترکیبی از نوع بی اختیاری فوریتی و سرریزی هم امکان پذیر است.

این سوالات شامل موارد زیر می شوند:

• اینکه آیا بی اختیاری ادراری در زمانی رخ می دهد که فرد سرفه می کند یا عطسه می زند.
• اینکه آیا در زمان مراجعه به توالت، برای دفع ادرار دشواری هایی وجود دارد یا خیر.
• اینکه آیا فرد مبتلا نیاز دارد که در طول روز یا در طول شب تعداد دفعات زیادی به توالت مراجعه کند.
• اینکه آیا فرد درحال حاضر داروی خاصی مصرف می کند یا خیر!
• فرد چه میزان الکل، مایعات و کافئین استفاده می کند.

ثبت فعالیت های مثانه

پزشک ممکن است از بیمار خود بخواهد تا حداقل به مدت سه روز تمامی فعالیت های مثانه خود را ثبت کند و بعدا در اختیار پزشک خود قرار دهد تا برای تشخیص بیماری، تمام اطلاعات مورد نیاز را در اختیار داشته باشد.

این یادداشت ها ممکن است شامل اطلاعاتی نظیر موارد زیر باشند:

• میزان مایعات مصرف شده
• نوع مایعاتی که مصرف می شود
• تعداد دفعاتی که نیاز به دفع ادرار وجود دارد
• مقدار ادراری که فرد دفع می کند
• فرد در طول روز چندبار این بی اختیاری ادراری را تجربه می کند
• چندبار در روز به شکل اضطراری نیاز برای دفع ادرار به وجود می آید

معاینات و آزمایش های بی اختیاری ادرار

ممکن است فرد مجبور باشد تا تعدادی آزمایش انجام دهد و معاینه هایی نیز انجام شود تا پزشک بتواند مواردی را که موجب به وجود آمدن و ابتلا به بی اختیاری ادراری شده اند را برای بیمار شناسایی و حذف کند.

معاینه فیزیکی

پزشک بیمار را به صورت بدنی نیز معاینه می کند تا صحت و سلامت سیستم دفع ادرار او را تشخیص دهد.

اگر بیمار زن باشد، پزشک معالج ممکن است معاینه لگن را انجام دهد، که معمولاً شامل برهنه بودن از کمر به پایین است بنابراین این کار توسط پزشکان زن انجام می شود.

از بیمار خواسته می شود، سرفه کند تا پزشک ببینید ادرار نشت می کند یا خیر. پزشک همچنین ممکن است واژن بیمار را معاینه کند. در نیمی از بیماران زن که به بی اختیاری ادراری مبتلا هستند، مثانه به درون واژن متورم شده است.

در مواقعی که امکان پذیر باشد در بیماران زن متخصص زنان انگشت خود را داخل واژن بیمار میبرد و از او می خواهد تا با استفاده از ماهیچه های لگن خود واژن را منقبض کند.

این ها عضلاتی هستند که مثانه و مجرای ادراری را احاطه کرده اند و همچنین لوله ای که ادرار را از مثانه به بیرون بدن دفع می کند.

اگر ماهیچه های کف لگن آسیب دیده باشند ممکن است به بی اختیاری ادرار منجر شود.

اگر بیمار مرد باشد، پزشک معالج بررسی می کند که آیا غده پروستات بیمار بزرگ شده است یا خیر. غده پروستات بین آلت تناسلی و مثانه قرار دارد و مجرای ادرار را محاصره می کند.

در صورت بزرگ شدن، می تواند علائم بی اختیاری ادرار مانند نیاز مکرر به ادرار کردن را ایجاد کند.

همچنین ممکن است نیاز باشد که بیمار تحت معاینه دیجیتال مقعدی قرار بگیرد، تا سلامت غده پروستات مشخص شود.

آزمایش نواری

اگر پزشک معالج تشخیص دهد که علائم بیماری نشان از وجود یک نوع عفونت ادراری است،

یک نمونه از ادرار بیمار برای وجود باکتری مورد آزمایش قرار می گیرد.

یک چوب آغشته به مواد شیمیایی وجود دارد که آن را در ادرار فرو می کنند، اگر باکتری در ادرار وجود داشته باشد، رنگ آن تغییر خواهد کرد.

این وسیله همچنین می تواند وجود میزان خون و پروتئین در ادرار بیمار را نیز مورد ارزیابی قرار دهد.

آزمایش باقی مانده ادرار

اگر پزشک معالج تشخیص دهد که بیمار به بی اختیاری ادراری سرریزی مبتلا است، ممکن است انجام آزمایشی به نام آزمایش باقی مانده ادرار را تجویز کند، تا در این آزمایش مشخص شود پس از دفع ادرار، چه میزان از آن در مثانه بیمار باقی می ماند.

این آزمایش معمولا با اسکن کردن مجاری ادراری مثانه افراد انجام می شود، البته این آزمایش ممکن است گاهی با استفاده از یک سوند برای تخلیه و ارزیابی میزان ادرار باقی مانده در مثانه بیمار انجام شود.

سوند یک لوله باریک و انعطاف پذیر است که از راه مجرای ادراری در مثانه بیمار قرار می گیرد.

آزمایش های دیگر

اگر دلیل ابتلا به بی اختیاری ادراری واضح نباشد، ممکن است انجام تست های بیشتری برای بیمار وجود داشته باشد.

پزشک معالج در ابتدای کار روند درمانی را شروع می کند و اگر جواب ندهد، انجام تست های زیر را ممکن است پیشنهاد دهد.

سیستوسکوپی

سیستوسکوپی شامل استفاده از یک وسیله به نام آندوسکوپ می شود که با استفاده از آن درون مثانه و مجاری ادراری بیمار را بررسی می کنند.

این آزمایش ممکن است دلیل ابتلا به بیماری بی اختیاری ادراری را مشخص کند.

آزمایش یوروداینامیک یا تست نوار مثانه

تست نوار مثانه شامل گروهی از تست هاست که عملکرد مثانه و مجاری ادراری بیمار را بررسی می کنند.

این آزمایش ها ممکن است شامل ثبت فعالیت های مثانه به مدت چند روز باشد، که برای انجام آزمایش باید این یادداشت ها را به کلینیک یا بیمارستان موردنظر ببرید.

این آزمایش ها ممکن است شامل موارد زیر شوند:

• ارزیابی کردن فشار داخل مثانه با قرار دادن یک کتتر (نوعی سوند) در مثانه از راه مجرای ادرار
• ارزیابی فشار موجود در شکم با استفاده از قرار دادن یک سوند در مقعد بیمار
• ممکن است از بیمار خواسته شود تا در یک دستگاه خاص ادرار کند تا جریان و مقدار ادرار او اندازه گیری شود.

بیشتر بخوانید: آشنایی بیشتر با تست نوار مثانه

درمان غیر جراحی بی اختیاری ادرار

 درمانی که برای بی اختیاری ادرار انجام می شود به نوع بی اختیاری بیمار و شدت علائم آن بستگی دارد.

اگر بی اختیاری ادرار بیمار ناشی از یک بیماری زمینه ای باشد، ممکن است همزمان با درمان این بیماری زمینه ای، برای رفع بی اختیاری نیز روند درمانی را انجام دهد.

ابتدا روش های درمانی محافظه کارانه تری که شامل جراحی و دارو نمی شوند، در دستور کار قرار می گیرند.

این درمان ها شامل موارد زیر می شوند:

• تغییر در سبک زندگی
• تمریناتی برای ماهیچه های کف لگن (تمرینات کیگِل)
• تمرین هایی برای مثانه توسط فیزیوتراپیست

بعد از این موارد، دارو و جراحی به عنوان گزینه های بعدی وجود دارند.

تغییر در سبک زندگی

پزشک معالج ممکن است از بیمار بخواهد تا با ایجاد تغییراتی کوچک در سبک زندگی خود به رفع علائم این بیماری و بهبود وضعیت خود کمک کند.

این تغییرات صرف نظر از نو بی اختیاری ادراری که بیمار به آن بتلا است، می توانند شرایط بیمار را مساعد کنند.

به عنوان مثال پزشک معالج ممکن است به بیمار توصیه کند که:

• میزان مصرف کافئین را کاهش دهد – کافئین در چایی، کولا و قهوه یافت می شود، و می توانند میزان ادراری که بدن فرد تولید می کند را افزایش دهند.
• تغییر در میزان مصرف مایعات – مصرف زیاد از حد یا خیلی کم مایعات می تواند شرایط بی اختیاری ادراری را بدتر کند.
• کاهش وزن (در صورتی که بیمار مبتلا به چاقی مفرط باشد یا اضافه وزن داشته باشد) – از برنامه های معیارسنج وزن برای ارزیابی وزن مناسب می توان استفاده کرد.

تمرینات عضلات کف لگن

در زمان دفع ادرار، عضلات کف لگن هستند که با استفاده از آن ها افراد می توانند جریان ادرار خود را کنترل کنند.

این عضلات در پیرامون مثانه و مجاری ادراری قرار دارند و همچنین لوله ای که ادرار را به خارج از بدن دفع می کند را نیز احاطه کرده اند.

عضلات کف لگن آسیب دیده یا تضعیف شده می توانند باعث بروز بیماری بی اختیاری ادراری شوند، بنابراین تمرین دادن این عضلات همیشه در اولویت قرار دارد.

پدکتر علی حاجب متخصص اورولوژی ممکن است بیمار را به بخش فیزیوتراپی ارجاع دهد تا متخصص فیزیوتراپی در انجام دادن این تمرینات ورزشی او را راهنمایی کرده و برنامه ای برای بیمار فراهم کند.

فیزیوتراپیست نیز ارزیابی می کند که بیمار تا چه حد می تواند ماهیچه های کف لگن خود را منقبض کند و آیا در ابتدای کار اصلا قادر به انجام این کار هست یا خیر.

اگر بیمار بتواند ماهیچه کف لگن خود را منقبض کند، یک برنامه ریزی بر اساس ارزیابی های صورت گرفته به بیمار داده می شود.

این برنامه ریزی شامل تمرین دادن ماهیچه های کف لگن، به تعداد حداقل 8 بار، دست کم سه بار در روز و انجام دادن این روند به مدت سه ماه بشود.

اگر تمرین های بعد از این دوره ی ابتدایی جواب دادند، بیمار باید این روند را ادامه دهد.

پژوهش ها نشان داده اند، بانوانی که این تمرینات عضلات کف لگن را انجام می دهند، نشتی ادرار کمتری را تجربه می کنند و کیفیت زندگی بهتری نیز از طرف آن ها گزارش شده است.

در مردان نیز گزارش شده است که انجام دادن تمرینات عضلات کف لگن باعث درمان بی اختیاری ادراری می شود، مخصوصا در بیمارانی که جراحی غده پروستات را انجام داده اند.

الکتروتراپی برای درمان بی اختیاری ادرار

اگر بیمار قادر نباشد که عضلات کف لگن خود را منقبض کند، استفاده از یک دستگاه که سیگنال های عصبی عضلات را تحریک و ارزیابی می کند، توصیه می شود.

به این کار تحریک الکتریکی یا الکتروتراپی گفته می شود.

یک میله کوچک در مقعد آقایان یا در واژن خانم ها قرار داده می شود.

یک جریان الکتریکی وارد این میله کوچک می شود، که این جریان به تقویت و قدرت بخشیدن به عضلات کف لگن به هنگام انجام دادن تمرینات کمک می کند.

انجام دادن این تحریک الکتریکی دشوار یا ناخوشایند به نظر می رسد، اما استفاده از این روش درمانی برای بیمارانی که نمی توانند عضلات کف لگن خود را منقبض کنند می تواند بسیار مفید و کاربردی باشد.

بیوفیدبک برای درمان بی اختیاری ادرار

بیوفیدبک روشی برای نظارت بر این است که بیمار تا چه حد در حال پیشرفت در تمرین های کیگل بوده، که با گزارش دادن به بیمار در حین انجام این تمرین ها اعمال می شود.

چندین روش متفاوت برای بایوفیدبک وجود دارد:

• یک میله کوچک ممکن است در واژن خانم ها یا مقعد آقایان قرار بگیرد – این میله می تواند زمانی که بیمار عضلات خود را منقبض می کند، حس کرده و اطلاعات مربوط به آن را به یک کامپیوتر ارسال کند.
• الکترود هایی ممکن است بر پوست لگن یا پیرامون مقعد قرار داده شوند – این الکترود ها می توانند زمانی که بیمار عضلات خود را منقبض می کند، اطلاعات مربوط به آن را به یک کامپیوتر ارسال کنند.

تفاوت زیادی بین بایوفیدبک و تمرینات کف لگن که توسط خود بیمار انجام می شود وجود ندارد اما بایوفیدبک با بازخورد بینایی که به بیمار می دهد انگیزه ای برای بیمار ایجاد می کند که این انگیزه معمولا در تمرین درمان وجود ندارد.

برای انجام دادن بایوفیدبک بیمار باید با متخصص ارولوژی مشورت کند و در صورت صلاحدید پزشک، بیمار به یک مرکز فیزیوتراپی ارجاع می گردد.

مخروط واژنی

مخروط های واژنی در بانوانی که تمرینات عضلات کف لگنی را انجام می دهند مورد استفاده قرار میگیرد.

با استفاده از عضلات کف لگن، بیمار باید این وزنه ها را نگه دارد، اگر قادر به انجام دادن این کار بود باید به سراغ وزنه های بعدی و کمی سنگین تر برود.

برخی از زنان ممکن است استفاده از این روش را نا خوشایند بدانند ولی بکارگیری آن برای بهبود وضعیت بی اختیاری ادراری می تواند بسیار مفید باشد.

این تمرین ها در انتها باید به طولانی شدن بازه زمانی بین نیاز به ادرار کردن و رهاسازی و دفع ادرار ختم شوند.

این دوره تمرینی معمولا 6 هفته به طول می انجامد.

محصولات بی اختیاری ادراری

درحالیکه استفاده از محصولات بی اختیاری ادراری به عنوان درمانی برای بی اختیاری شناخته نمی شوند، ممکن است بیمار این محصولات را برای مدیریت و کنترل شرایط بیماری خود بسیار مفید بداند.

این محصولات شامل موارد زیر می شوند:

• محصولات جاذب – مانند شلوارهای بی اختیاری یا پد های بی اختیاری
• مجرا های دستی ادرار
• سوند، لوله باریک و انعطاف پذیری که از راه مجرای ادراری به مثانه وارد می شود تا آن را تخلیه کند.
• وسیله هایی که در واژن یا مجاری ادراری قرار داده می شوند تا از هرگونه نشت ادراری جلوگیری کنند – به عنوان مثال به هنگام انجام دادن تمرین های ورزشی

دارو برای بی اختیاری ادرار از نوع استرسی یا تحت فشار

اگر روند های درمان برای رفع بی اختیاری ادرار پاسخگو نباشند، قدم بعدی که همیشه در نظر گرفته می شود معمولا استفاده از جراحی برای درمان بی اختیاری است.

با این حال اگر بیمار مایل به انجام عمل جراحی نباشد یا برای انجام دادن آن آماده نباشد، استفاده کردن از دلوکستین توصیه می شود.

این دارو می تواند ماهیچه های پیرامون مجاری ادراری را تقویت کند که در انتها به مسدود کردن راه ادرار کمک می کند.

داروی دلوکستین باید یک ماه، روزی دو بار استفاده شود و بین 2 تا 4 هفته می توان تصمیم گرفت که این دارو پاسخگو بوده یا عوارض جانبی داشته است یا خیر.

عوارض جانبی احتمالی دلوکستین شامل موارد زیر می شوند:

• حالت تهوع
• گلوی خشک
• احساس خستگی شدید
• یبوست

هرگز نباید به طور ناگهانی استفاده از دلوکستین را قطع کرد، پزشک معالج دوز مصرف دارو را با همکاری بیمار به تدریج کم می کند.

استفاده از دلوکستین برای همه مناسب نیست؛ با این حال، پزشک معالج دارو های دیگری را که ممکن است به بیمار کمک کنند به او توصیه خواهد کرد.

دارو برای بی اختیاری ادرار اضطراری

آنتی موسکارینیک ها

اگر تمرین های مثانه برای درمان بی اختیاری ادراری جواب ندادند، پزشک معالج ممکن است برای بیمار خود استفاده از داررو هایی به نام آنتیموسکارینیک ها را تجویز کند.

آنتیموسکارینیک ها ممکن است برای بیمارانی که سندروم مثانه بیش فعال دارند تجویز شوند، این سندروم با یا بدون مبتلا به بی اختیاری ادراری ممکن است سبب شود بیمار به تعداد دفعات زیادی به توالت مراجعه کند.

برای درمان بی اختیاری ادرار می توان از تعدادی داروهای مختلف استفاده کرد، اما انواع متداول آن شامل اکسی بوتینین، تولترودین و داریفناسین است.

این داروها به مدت یک ماه روزی دو تا سه بار از طریق دهان باید مصرف شوند، اگرچه نوع دیگری از آکسیبوتنین نیز وجود دارد که بیمار می تواند هفته ای دو بار بر روی پوست خود قرار دهد.

پزشک معالج معمولا استفاده از این دارو را با دوز پایین شروع می کند تا از بروز هرگونه عوارض جانبی احتمالی پیشگیری کند.

میزان دو مصرفی را می توان افزایش داد تا جاییکه استفاده از این دارو پاسخ مثبت بدهد.

عوارض جانبی احتمالی استفاده از آنتیموسکارینیک ها شامل موارد زیر می شوند:

• خشکی دهان
• یبوست
• تاری دید
• خستگی شدید

بیمار بعد از 4 هفته مورد معاینه و ارزیابی قرار می گیرد تا پیشرفت او با دارو ها را بررسی کنند، اگر دارو ها جواب مثبت داده باشند این روند 6 تا 12 ماه انجام می شود.

اگر نیاز برای استفاده از دارو های دیگر و شرایط درمانی دیگری وجود داشته باشد، پزشک معالج همه آن ها را با بیمار خود در میان می گذارد.

میرابگرون (Mirabegron)

اگر آنتیموسکارینیک ها برای بیمار مناسب نباشند، به درمان بی اختیاری اضطراری او کمک نکرده یا سبب بروز عوارض جانبی ناخوشایندی شده اند، پزشک معالج ممکن است دارویی به نام میرابگرون برای بیمار تجویز کند.

این دارو کمک می کند تا عضلات مثانه شل شوند و در نتیجه مثانه با ادرار پر شود. معمولا روزی یک بار از راه دهان مصرف می شود.

عوارض جانبی احتمالی شامل موارد زیر می شوند:

• بروز عفونت ادراری
• بالا رفتن یا نامنظم شدن ضربان قلب
• ضربان قلب ناگهانی قابل توجه (تپش قلب)
• بثور (تحریک پوست)
• خارش

اگر نیاز برای استفاده از دارو های دیگر و شرایط درمانی دیگری وجود داشته باشد، پزشک معالج همه آن ها را با بیمار خود در میان می گذارد.

دارو برای درمان شب ادراری

با کمک به کاهش میزان ادرار تولید شده توسط کلیه ها، ممکن است از نسخه ای با دوز کم از دارویی به نام دسموپرسین استفاده شود که برای درمان شب ادراری که نیاز مبرم برای ادرار کردن در شب است مورد استفاده قرار گیرد.

یک داروی دیگری که در اواخر بعد از ظهر باید مصرف شود داروی ادرار آور است، این دارو ممکن است از بیدار شدن شما در طول شب پیشگیری کند.

داروهای ادرار آور میزان تولید و دفع ادرار از بدن فرد را افزایش می دهند. این دارو با خارج کردن و دفع مایعات مازاد از بدن فرد می تواند از بروز شب ادراری و بیدار شدن در طول شب جلوگیری کند.

بهترین راه برای درمان بیماری بی اختیاری ادرار مرحله اول تشخیص صحیح علت بیماری، مراجعه به پزشک و انجام تست و آزمایش های لازم است.

ما در کلینیک یادمان با مدیریت دکتر علی حاجب در بخش اورولوژی و برخورداری از پزشکان متخصص و فوق تخصص جراحی کلیه و مجاری ادراری، آزمایشات دقیق و لازم را برای تشخیص بی اختیاری اداری انجام خواهیم داد؛ از جمله آزمایش تست نوار مثانه.

برای دریافت مشاوره و یا نوبت حضوری با شماره تلفن های : ۰۲۱۸۸۰۷۳۱۳۶ و یا از طریق تماس تلفنی و یا واتساپ با شماره ۰۹۳۳۷۸۳۶۸۲۰ در تماس باشید.
سایر شماره تماس های کلینیک ۰۲۱۸۸۵۷۱۵۲۳ و ۰۲۱۸۸۵۹۱۳۵۸
آدرس ما را در صفحه تماس با ما مشاهده کنید.