دیسکینزی : اختلال حرکات ارادی + علائم و درمان
آنچه باید درباره دیسکینزی بدانید
دیسکینزی در تعاریف پزشکی به حرکات غیر ارادی، غیرقابل کنترل و غیر معمول گفته می شود. انواع مختلفی از دیسکینزی وجود دارد که دامنه علائم آنها از تیک های جزئی تا حرکات کل بدن گسترده است.
دیسکینزی چیست؟
دیسکینزی یک اختلال حرکتی است که اغلب به صورت تکان خوردن ها، تیک ها یا لرزش های غیر قابل کنترل ظاهر می شود.
این عارضه اغلب در افراد مبتلا به بیماری پارکینسون دیده می شود و دلیل آن تحریک بیش از حد گیرنده های دوپامین در نتیجه مصرف داروهایی است که این انتقال دهنده عصبی را در مغز افزایش می‌دهند.
یک نمونه داروی رایج پارکینسون که می تواند چنین تاثیری داشته باشد لوودوپا است.
نوع دیگری از دیسکینزی، تاردیو دیسکینزی است که در اثر مصرف داروهای مسدودکننده گیرنده دوپامین رخ می دهد.
در مورد دیسکینزی، دورنمای مسیر درمان تا حد زیادی به علت و ماهیت علائم ظاهر شده بستگی دارد. با این حال، علائم می توانند به تدریج در طول زمان بدتر یا به طورناگهانی ایجاد شده یا تشدید شوند. در این موارد، در صورت عدم رسیدگی و درمان، وضعیت فرد ممکن است ناتوان کننده شود. برای درمان دیسکینزی به کلینیک یادمان تب در تهران مراجعه کنید.
اصطلاح تاردیو به معنای تاخیری است و دلیل استفاده از این کلمه در این نوع دیسکینزی این است که معمولاً پس از استفاده طولانی مدت از چنین داروهایی رخ می دهد.
دلایل احتمالی دیگر دیسکینزی عبارتند از:
- جراحت مغزی
- عارضه های نورولوژیکی مانند سندرم تورت یا بیماری ویلسون
- تفاوت های ذهنی روانی مانند اختلال طیف اتیسم
علائم دیسکینزی
حرکات غیر ارادی اصلی ترین علامت دیسکینزی است. این حرکات ممکن است فقط در یک بخش از بدن فرد مانند دست یا پا باشند یا تمام بدن را درگیر کنند.
علائم شایع آن عبارتند از:
- پیچ خوردن یا چرخیدن
- تکان دادن سر
- بی قراری
- تکان خوردن شدید و سریع
- تاب خوردن
با این حال چگونگی دقیق این حرکات غیر ارادی به علت آن بستگی دارد. به عنوان مثال در دیسکینزی تاخیری علائم اغلب به صورت زیر هستند:
- پلک زدن سریع
- تکان دادن بازوها یا دست ها
- بیرون آوردن زبان
- حرکت تصادفی لب ها، زبان یا فک
- برخی حرکات در اندام ها و انگشتان دست و پا
- حرکات نوسانی باسن و بالاتنه در موارد شدید
- مشکل در تنفس در موارد شدید
انواع و دلایل دیسکینزی
انواع دیسکینزی را می‌توان با توجه به علائم ظاهر شده طبقه بندی کرد.
انواع رایج دیسکنزی عبارتند از:
دیسکینزی پارکینسون
این نوع دیسکینزی اغلب به صورت حرکات کنترل نشده و نامنظم در پاها، بازوها، تنه یا صورت ظاهر می شود.
حرکات ممکن است به صورت آهسته یا سریع یا به صورت اسپاسم‌عضلانی باشد.
علائم آن از خفیف تا شدید متغیر هستند و معمولاً به مصرف لوودوپا که یک داروی رایج برای بیماری پارکینسون است ارتباط دارد.
اما داروهای دیگر نیز می‌تواند موجب دیسکینزی شوند، مانند برخی آگونیست های دوپامین و مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز-B.
تقریباً ۵۰ درصد افراد بین سنین ۴۰ تا ۵۹ سال و مبتلا به بیماری پارکینسون که برای درمان، لوودوپا مصرف می‌کنند طی ۴ تا ۵ سال دچار دیسکینزی تاخیری میشوند.
در سنین بعد از ۷۰ سال تخمین ها برای احتمال بروز این عارضه ۱۶ درصد است.
دیسکینزی تاخیری
دلیل دیسکینزی تاخیری انسداد در گیرنده های دوپامین مغز است. این بیماری پس از مصرف طولانی مدت داروهایی مانند داروهای ضد روان پریشی، ضد استفراغ و برخی داروهای ضد افسردگی ایجاد می شود.
این نوع دیسکینزی معمولاً به صورت حرکات کنترل نشده و عمدتاً در صورت ظاهر می‌شود. شخص ممکن است چهره خود را در هم بکشد، زبانش را بیرون بیاورد یا با لبان خود حرکت مکش انجام دهد.
عوامل دیگری که خطر ابتلا به دیسکینزی تاخیری را افزایش می دهند، عبارتند از:
- زن بودن
- از نژاد آمریکایی آفریقایی بودن
- سوء مصرف مواد و الکل
رقصاک
در رقصاک فرد دچار انقباضات کوتاه و نامنظم یا حرکات تندی می شود که چند ثانیه طول می کشند.
این عارضه می تواند اندام ها، سر و صورت را درگیر کند. علائم آن گاهی در یک طرف بدن یا به طور تصادفی بین دو طرف رخ می دهد.
یکی از شایع‌ترین علل رقصاک بیماری هانتینگتون است. علت دیگر آن کره سیدنهام است که به دلیل عارضه تب روماتیسمی در حدود ۲۰ درصد از کودکان ایجاد می شود.
بیشتر بخوانید : بیماری هانتینگتون و مشکلات عصب
دیستونی
دیستونی به صورت انقباضات مداوم عضلانی ظاهر می شود که اغلب شامل حرکات یا حالات چرخشی تکراری و غیر معمول است. این عارضه می تواند قسمت های مختلف بدن را تحت تاثیر قرار دهد.
برخی از افراد مبتلا به دیستونی، بلفارواسپاسم، پلک زدن مداوم و غیر ارادی و کرامپ نویسندگان را تجربه می کنند (عارضه کرامپ نویسندگان، ناتوانی در نوشتن به دلیل وضعیت غیرمعمول بازو یا دست است).
دلایل بروز دیستونی اغلب ژنتیکی هستند اما در برخی موارد پزشکان متوجه علت اصلی نمی‌شوند.
لرزش یا رعشه
رعشه حرکات ریتمیک است. انواع شایع رعشه عبارتند از:
- ایستا یا در حالت استراحت : این نوع رعشه هنگامی است که اندام آرام، در حال استراحت و کاملاً در برابر گرانش زمین حمایت شده باشند، رخ می دهد.
- رعشه حرکتی و یا جنبشی (action/kinetic tremor) : رعشه ای که معمولاً در بازو یا دست هنگام حرکت بالا تنه، ایجاد می شود. این نوع رعشه بیشتر مربوط به ام اس، بیماری عروقی، تومورها و عارضه های دژنراتیو مخچه است.
- رعشه وضعیتی : رعشه وضعیتی زمانی اتفاق می‌افتد که فرد بدنش را در برابر نیروی گرانش در وضعیتی خاص نگهداشته است. دلیل رعشه های وضعیتی می تواند عوامل فیزیولوژیکی مانند سوء مصرف مواد، داروهای ضد افسردگی و مسمومیت با فلزات سنگین باشد، آنها در اثر عارضه های نورولوژیکی مانند بیماری ویلسون نیز رخ می دهند.
میوکلونوس
این نوع دیسکینزی به صورت اسپاسم و تکان‌های عضلانی ناگهانی و معمولاً تکراری ظاهر می‌شود. دلیل آن اغلب اختلال در سیستم عصبی مرکزی است، اما آسیب عصبی نیز می تواند از دلایل آن باشد.
از آنجایی که میوکلونوس انواع مختلفی دارد، علل آن نیز متفاوت هستند.
شدت علائم در انواع میوکلونوس از دیسکینزی آنقدر زیاد است که باعث ناتوانی فرد می شود.
انواع رایج میوکلونوس عبارتند از:
- آنسفالوپاتی میوکلونیک پیشرونده.
- آنسفالوپاتی میوکلونیک استاتیک، معمولاً به دلیل قطع اکسیژن در مغز است.
- صرع میوکلونیک، یک اختلال تشنجی که باعث ایجاد حرکات غیر معمول در هر دو طرف بدن به طور همزمان می شود.
- میوکلونوس اساسی، که در آن علائم معمولا در دوران کودکی یا نوجوانی شروع شده و بیشتر قسمت های بدن را تحت تاثیر قرار می دهد.
تورتیکولی اسپاسمودیک
این نوع که به نام دیستونی گردن نیز شناخته می شود، با چرخش غیر معمول گردن و سر خود را نشان می دهد. در این عارضه معمولا سر در یک جهت و چانه در جهت برعکس می چرخد.
تورتیکولی اسپاسمودیک می تواند در هر سنی ایجاد شود. پزشکان بر این باورند که علت این عارضه ژنتیکی است، اگرچه ممکن است محرک های محیطی نیز در ایجاد آن دخیل باشند.
بالیسم
در بالیسم دست ها یا پاها آرام یا با قدرت و اغلب خشونت آمیز پرتاب می شوند.
بسته به شدت پرتاب، گاهی این اسپاسم ها آنقدر قوی هستند که باعث آسیب خفیف تا شدید و حتی دررفتگی شانه، لگن یا زانو می شوند.
بالیسم معمولاً چند اندام و هر دو طرف بدن را تحت تأثیر قرار می دهد، در حالی که همی بالیسم فقط یک طرف یا یک اندام را درگیر می کند.
دلایل بالیسم اغلب آسیب های عروق مغزی شامل آسیب مغزی و اختناق که به خفگی یا سکته مغزی اشاره دارد، است.
دلایل دیگر عبارتند از اختلالات متابولیک، قرار گرفتن در معرض سموم، اختلالات ژنتیکی یا کمبود ویتامین.
بیشتر بخوانید : اختلالات مغزی
آتتوز یا حرکت پریشی
این نوع دیسکینزی اغلب در انگشتان دست و پا و دست ها و به صورت حرکات آهسته، چرخشی، خم شدن یا انقباض است. زبان، بازوها، پاها و گردن نیز ممکن است تحت تأثیر قرار گیرند.
آتتوز معمولاً به دلیل آسیب مغزی، به ویژه به دلیل کمبود یا فقدان اکسیژن یا خون اتفاق می افتد.
تیک ها
این نوع دیسکینزی معمولاً به صورت حرکات تکراری و بی هدف یا انقباضات عضلانی رخ می دهد. فرد ممکن است کمی کنترل روی این حرکات و حتی گاهی توانایی کاهش آنها را داشته باشد.
به همین دلیل، برخی از متخصصان پزشکی تیک ها را نوعی دیسکینزی نمی دانند. بسته به شدت تیک، علائم تیک ها از خفیف تا ناتوان کننده متغیر است.
انواع تیک ها عبارتند از:
- تیک های ساده : معمولاً شامل انقباض سریع عضلانی در یک نقطه یکسان است.
- تیک های حرکتی شایع : معمولاً شامل حرکات تکراری و بی هدف اما اغلب ترتیبی از چند حرکت است.
- تیک‌های پیچیده و چندگانه : معمولاً شامل تیک‌ها یا انقباضات شدید است. به خصوص هنگامی که با سندرم تورت همراه باشد، علائم ممکن است شامل کارهای تصادفی و نامناسب، مانند ناسزا گفتن باشد. در برخی موارد نادر، تیک‌های پیچیده در اثر استفاده از داروهای خاصی ایجاد می شوند.
درمان دیسکینزی
در بسیاری از موارد، درمان دیسکینزی شامل رسیدگی به علت زمینه ای است. اغلب، پزشک این عارضه را به جز در مواردی که علائم شدید باشد، درمان نمی کند.
در صورت شدید بودن علائم و وجود دلایلی مانند اختلال، عفونت یا آسیب مغزی، پزشکان روش های درمانی را به کار خواهند گرفت.
اگر علت یک داروی خاص مانند لوودوپا باشد، اولین اقدام در مسیر درمان قطع مصرف دارو یا تغییر دوز آن است.
همچنین فرد می تواند برخی از داروهای موجود را برای کنترل اسپاسم عضلانی مصرف کند. با این حال، مصرف این داروها می تواند چالش برانگیز باشد، زیرا بسیاری از آنها باعث ایجاد دیسکینزی نیز می شوند.
پزشک باید با توجه به نوع دیسکینزی و شدت علائم فرد بهترین دارو را تعیین کند.
در درمان دیسکینزی تاخیری همچنین از داروهایی مانند تترابنازین (Xenazine)، دوترابنازین (Austedo) یا والبنازین (Ingrezza) استفاده می کنند.
به غیر از داروها، تزریق سم بوتولینوم یا بوتاکس نیز به کاهش یا محدود کردن حرکات غیر ارادی، به ویژه حرکات صورت، کمک می کند.
علاوه بر این، تحریک عمقی مغز روشی است که در آن پزشکان الکترودهایی را در مغز برای اصلاح حرکت و کنترل وضعیت قرار می دهند.
متخصصان حوزه پزشکی این روش را اول برای افراد مبتلا به دیسکینزی ژنتیکی یا ایدیوپاتیک و دوم در صورت وجود نداشتن علت شناخته شده، موثرترین روش درمانی می دانند.
برای دریافت مشاوره و یا نوبت حضوری با شماره تلفن های : ۰۲۱۸۸۰۷۳۱۳۶ و یا از طریق تماس تلفنی و یا واتساپ با شماره ۰۹۳۳۷۸۳۶۸۲۰ در تماس باشید.
سایر شماره تماس های کلینیک ۰۲۱۸۸۵۷۱۵۲۳ و ۰۲۱۸۸۵۹۱۳۵۸
آدرس ما را در صفحه تماس با ما مشاهده کنید.
