نوار مثانه و بررسی عملکرد دستگاه ادرار تحتانی
دستگاه ادراری، در واقع به مثابۀ سیستم زهکشی بدن است که هرزاب ها و آب های اضافی بدن را دفع میکند.
تست نوار مثانه شامل هر روشی است که سلامت مثانه، اسفنکترها، مجاری ادراری و عملکرد ذخیره و آزاد شدن مثانه را هنگام ادرار بررسی میکند.
دستگاه ادراری، شامل دو کلیه، دو میزنای (حالب)، یک مثانه و یک پیشابراه(مجرای ادرار) است.
خون در کلیه ها جاری میشود و کلیه ها، پسماندها و آب اضافی را تصفیه میکنند و موجب ایجاد ادرار میشوند.
ادرار از کلیه ها از طریق دو لولۀ باریک به نام میزنای(حالب) به سمت پایین جاری میشود.
سپس ادرار در یک اندام ماهیچه ای به شکل بالن به نام مثانه ذخیره میشود.
زمانیکه مثانه پرمیشود، متورم شده و به شکل گرد درمیآید و بعد از خالی شدن دوباره کوچک میشود.
پس از تخلیۀ مثانه، ادرار از طریق مجرای ادراری، از بدن خارج میشود.
دستگاه ادراری تحتانی چیست و عملکرد آن چگونه است؟
دستگاه ادراری تحتانی، شامل مثانه و مجرای ادرار میشود.
مثانه اندامیست که در لگن واقع شده و با اتصال به سایر اندام ها، ماهیچه ها و استخوان های لگن در جای خود قرار گرفتهاست.
مجرای ادرار، نیز لولهایست که در زیر مثانه قرار گرفته و ادرار از طریق آن از بدن خارج میشود.
دستگاه ادراری تحتانی از طریق هماهنگی عضلات دیواره مثانه با اسفنکترها کار میکند، ماهیچه های دایره ای شکل، محدودۀ مثانه و قسمتی که به مجرای ادرار منتهی میشود، را احاطه کرده اند.
زمانیکه مثانه پر شود، ماهیچههای دیوارۀ مثانه در حالت استراحت خواهند بود.
اگر دستگاه ادراری سالم باشد، قادر است به میزان 2 فنجان یا 16 اونس ادرار را به مدت 2 تا 5 ساعت به راحتی در خود نگه دارد.
اسفنکترها مانند یک نوار لاستیکی، مثانه را تنگ در برمیگیرند تا مانع از نشت ادرار شوند
با پر شدن مثانه، احساس فوریت برای دفع ادرار شدیدتر و شدیدتر میشود تا جایی که مثانه کاملاً پر میشود.
ادرار کردن در واقع فرایند خالی شدن مثانه است. برای ادرار کردن، مغز به مثانه سیگنالی مبنی بر منقبض شدن ارسال میکند تا به حالت فشرده درآید و ادرار از آن خارج شود.
همزمان با این فرایند، مغز سیگنالهایی به اسفنکترها می فرستد تا به حالت انبساط(باز شدن) درآیند و با انبساط اسفنکترها، ادرار از طریق مجرای ادرار از مثانه خارج میشود.
در صورتی که تمام سیگنالها به درستی ارسال و دریافت شوند، فرایند ادرار کردن به درستی انجام خواهد شد.
تست نوار مثانه چیست؟
تست نوار مثانه شامل هر روشی است که سلامت، مثانه، اسفنکترها، مجاری ادراری و عملکرد ذخیره و آزاد شدن مثانه را هنگام ادرار بررسی میکند.
بیشتر آزمایشات نوار مثانه بر توانایی مثانه در نگهداری طولانی مدت ادرار و خالی شدن کامل آن پس از دفع ادرار تمرکز دارند.
آزمایشات نوار مثانه، همچنین انقباضات غیر ارادی مثانه که منجر به نشت ادرار میشود را بررسی میکند.
در صورت وجود علائمی که دلالت بر وجود مشکلی در دستگاه ادراری تحتانی دارند پزشک حتماً انجام تست نوار مثانه را تجویز خواهد کرد.
برخی از علائم بیماری دستگاه ادراری تحتانی شامل موارد زیر میشود:
- بی اختیاری ادراری
- تکرر ادرار
- ادرار دردناک
- احساس فوریت شدید به دفع ادرار
- وجود مشکل در ابتدای جریان ادرار
- مشکل در تخلیۀ کامل مثانه
- عفونتهای مکرر دستگاه ادراری
تست نوار مثانه شامل طیف وسیعی از روشهاست که آزمایشات ساده تا ارزیابی دقیق با استفاده از تجهیزات پیشرفته را شامل میشود.
پزشک یا تکنسین آزمایشگاه در آزمایشات ساده این موارد را ثبت و کنترل میکند:
- مدت زمانی که طول میکشد تا مثانۀ بیمار جریان ادرار تولید کند.
- حجم ادرار تولید شده.
- توانایی یا ناتوانی در متوقف کردن ادرار در طول جریان ادرار.
در ارزیابیهای دقیقتر، تجهیزات تصویربرداری از پر و تخلیه شدن مثانه عکس میگیرد، مانیتور فشار، فشار درون مثانه را ثبت میکند، و سنسورها فعالیت عضلات و عصب ها را کنترل میکنند.
پزشک با استفاده از اطلاعات سلامتی بیمار، معاینۀ بدنی و علائمی که فرد در دستگاه ادراری تحتانی خود دارد نوع و روش آزمایش نوار مثانه را تعیین میکند.
تست نوار مثانه منجر به تشخیص علل و ماهیت مشکلات دستگاه ادراری تحتانی میشود.
اکثر روشهای تست نوار مثانه، نیاز به آماده سازی خاصی ندارند، اگرچه ممکن است در برخی از آزمایشات نیاز باشد تا فرد مایعات بیشتری مصرف کند و یا مصرف برخی از داروها را متوقف کند.
بسته به نوع آزمایش شاید لازم باشد که بیمار با یک مثانه کاملاٌ پر درآزمایشگاه حاضر شود.
روشهای انجام تست نوار مثانه کدامند؟
- یوروفلومتری
- حجم ادرار باقی مانده (PVR)
- آزمایش سیستومتری
- اندازه گیری فشار نقطۀ نشت(LPP)
- مطالعۀ جریان فشار
- الکترومیوگرافی
- تست نوار مثانۀ ویدیویی
یوروفلومتری
یوروفلومتری اندازه گیری سرعت و حجم ادرار است. تجهیزات خاصی به صورت اتوماتیک حجم ادرار و میزان جریان آن را (به چه شدتی ادرار خارج میشود) اندازه گیری میکنند.
تجهیزات یوروفلومتری شامل یک ابزار برای قرار دادن سوند در مجرای ادراری که حجم ادرار را اندازه گیری میکند و همچنین یک کامپیوتر برای ثبت داده ها است.
در این آزمایش، فرد به صورت خصوصی در داخل توالت یا قیف مخصوصی که ظرفی مقیاس دار برای جمع آوری ادرار است، ادرار میکند.
این تجهیزات گراف یا نموداری ایجاد میکند که تغییرات در میزان جریان را ثانیه به ثانیه نمایش میدهد، بنابراین آزمایشگر میتواند ببیند که چه زمانی میزان جریان به بالاترین حد خود رسیده و چند ثانیه طول میکشد تا به آن نقطه برسد.
اگر ماهیچه های مثانه ضعیف باشد یا جریان ادرار مسدود باشد، نتیجۀ آزمایش، غیرعادی خواهد بود.
روش دیگر برای اندازه گیری میزان جریان، ثبت زمان ادرار کردن درون ظرف مخصوصی است که حجم ادرار را نیز، به دقت اندازه گیری میکند.
یوروفلومتری در آزمایشگاه و تحت نظر آزمایشگر یا پزشک انجام میشود و نیازی به بیهوشی ندارد.
بیشتر بخوانید: کلینیک تست نوار مثانه در تهران
حجم ادرار باقی مانده (PVR)
تست نوار مثانه نیز، میزان ادرار باقی مانده در مثانه را پس از ادرار کردن اندازه گیری میکند. میزان ادرار باقی مانده در مثانه را باقیماندۀ ادراری مینامند.
در این روش به کمک تجهیزات فراصوت، از امواج صوتی بیخطر برای تصویربرداری از مثانه استفاده میشود.
تصویربرداری فراصوت از مثانه، در مراکز بهداشتی، مراکز رادیوگرافی و یا بیمارستانها توسط تکنسین آزمایشگاه انجام میشود. پزشک یا معمولاً رادیولوژیست نتیجۀ آن را تفسیر خواهد کرد.
در این روش نیازی به بیهوشی نیست. حجم ادرار باقی مانده را با استفاده از سوند(لولۀ باریک و منعطف) نیز میتوان اندازه گیری کرد.
تکنسین آزمایشگاه، سوند را از طریق مجرای ادرار وارد مثانه می کند. و میزان ادرار باقی مانده در آن را خارج و سپس اندازه گیری میکند.
در صورتی که حجم ادرار باقی مانده 100 میلی لیتر یا بیشتر باشد، دلالت بر این دارد که مثانه به طور کامل قادر به خالی شدن نیست.
اندازه گیری با سوند نیز همراه با بیحسی موضعی در مراکز بهداشت و درمان، کلینیکها و یا بیمارستانها انجام میشود.
آزمایش سیستومتری
از سیستومتری، به منظور اندازه گیری ظرفیت مثانه در نگهداری و ذخیرۀ ادرار، میزان فشار ایجاد شده داخل مثانه هنگام ذخیره ادرار و میزانی از پر شدن مثانه که فرد در آن، احساس فوریت در دفع ادرار دارد، استفاده میشود.
در این روش، با استفاده از یک سوند مثانه کاملاً تخلیه شده، سپس یک نوع بخصوصی از سوند که اندازۀ کوچکتری دارد وارد مثانه میشود.
این سوند دارای یک فشارسنج بنام مانومتر است. در صورت نیاز، سوند دیگری را داخل مقعد، برای اندازه گیری فشار درون آن، قرار میدهند.
زمانیکه مثانه کاملاً تخلیه شد، از طریق سوند کوچکتر، به آرامی آب گرم را وارد مثانه میکنند. در طول این فرایند، آزمایشگر از فرد میخواهد توضیح دهد که چه احساسی در مثانۀ خود دارد. همچنین در صورت احساس فوریت به دفع ادرار آن را اعلام کند.
زمانیکه مثانه نیاز به خالی شدن داشته باشد، حجم آب و فشار مثانه ثبت خواهد شد
همچنین در این مرحله، برای اندازه گیری فشار مثانه از بیمار خواسته میشود تا سرفه یا عطسه کند. به کمک آزمایش سیستومتری نیز، میتوان انقباضات غیر ارادی مثانه را شناسایی کرد.
این آزمایش در مراکز بهداشت و درمان، کلینیک و یا یا بیمارستان همراه با بی حسی موضعی انجام میشود.
اندازه گیری فشار نقطۀ نشت (LPP)
این آزمایش، میزان فشار نقطۀ نشت (چه حدی از فشار در مثانه منجر به نشت ادرار میشود) را در خلال آزمایش سیستومتری اندازه گیری میکند.
زمانیکه مثانه برای آزمایش سیستومتری کاملاً پرشده، ممکن است ناگهان منقبض شود. و مقداری آب، بی اختیار از آن خارج شود. هنگام نشت ادرار، مانومتر، میزان فشار داخل مثانه را ثبت میکند.
با استفاده از خوانش ارقام ثبت شده، میتوان اختلالات موجود در مثانه را شناسایی کرد.
همچنین در ادامه از فرد خواسته میشود با سرفه کردن، تغییر وضعیت و یا از طریق بازدم، فشار وارده بر شکم را به مثانه منتقل کند. این کار به آزمایشگر این امکان را میدهد تا اسفنکتر را نیز بررسی کند.
مطالعۀ جریان فشار
مطالعۀ جریان فشار، میزان فشار وارده بر مثانه را هنگام دفع ادرار و همچنین میزان جریان فشار معین موجود در آن را اندازه گیری میکند.
پس از آزمایش سیستومتری، فرد باید مثانۀ خود را خالی کند. در این زمان، مانومتر فشار موجود در مثانه و میزان جریان ادرار را اندازه گیری میکند.
این آزمایش به شناسایی انسداد خروجی مثانه که در مردان به دلیل بزرگ شدن پروستات ممکن است ایجاد شود کمک میکند.
انسداد خروجی مثانه در خانم ها کمتر دیده میشود. اما برخی خانم ها ممکن است به دلیل سیستوسل (ضعف عضلات لگن) و یا به ندرت پس از انجام عمل جراحی بی اختیاری ادرار به آن دچار شوند.
این آزمایش در مراکز بهداشت و درمان، کلینیک و یا یا بیمارستان همراه با بی حسی موضعی انجام میشود.
الکترومیوگرافی
الکترومیوگرافی با استفاده از سنسورهای خاصی، فعالیت الکتریکی عضلات و عصب های پیرامون مثانه و اسفنکتر را اندازه گیری میکند.
این آزمایش در صورتی انجام میشود که پزشک احتمال دهد که علت مشکلات ادراری بیمار، به دلیل آسیبدیدگی عضلات و عصب های اوست.
این سنسورها بر روی پوست اطراف مجرای ادراری و مقعد و یا سوندهای متصل به مجرای ادرار و مقعد قرار میگیرند. دستگاه، فعالیت عضلات و عصب ها را ثبت میکند.
الگوی این تکانه های عصبی هماهنگی صحیح پیام های ارسالی به مثانه و اسفنکترها را نشان میدهد. این آزمایش، توسط تکنسین های آموزش دیده در مراکز بهداشت و درمان، کلینیک ها و بیمارستان ها انجام میشود.
در صورتی که سنسورها روی پوست قرار بگیرند نیازی به بیهوشی نیست و در مواقعی که سنسورها روی سوندهای متصل به مجرای ادرار و مقعد قرار گیرند، تنها بیحسی موضعی کافیست.
تست نوار مثانۀ ویدیویی
تست نوار مثانۀ ویدیویی، از فرایند پر و خالی شدن مثانه، عکس و فیلم تهیه میکند. به منظور انجام فرایند تصویربرداری از اشعۀ ایکس یا پرتوهای فراصوت استفاده میشود.
در صورت استفاده از اشعۀ ایکس، مثانه با مایع مخصوصی که حاجب نام دارد پر میشود.
عکس برداری اشعۀ ایکس، توسط تکنسین های مخصوص پرتو ایکس در مراکز بهداشت و درمان، کلینیک ها و بیمارستان ها و بدون نیاز به بیهوشی انجام میشود.
در صورت استفاده از پرتوهای فراصوت، مثانه با آب گرم پر میشود. سپس با استفاده از پرتوهای بی خطر فراصوت از مثانه تصویربرداری میشود
تصاویر و فیلم ها، اندازه و شکل مثانه را مشخص میسازد. پزشک به کمک آن، میتواند اختلالات را شناسایی کند.
تصویربرداری با پرتو فراصوت، در مراکز بهداشتی، مراکز رادیوگرافی و یا بیمارستانها توسط تکنسین آزمایشگاه انجام میشود. پزشک یا معمولاً رادیولوژیست نتیجۀ آن را تفسیر خواهد کرد.
در این آزمایش نیز به بیهوشی نیازی نیست. تنها از بی حسی موضعی برای قرار دادن سوندی که مثانه با آن پر میشود استفاده میشود.
پس از تست نوار مثانه چه اتفاقی میافتد؟
بعد از انجام تست های نوار مثانه، ممکن است تا چند ساعت بیمار هنگام ادرار کردن احساس ناراحتی خفیفی داشته باشد.
نوشیدن 8 لیوان آب در هر نیم ساعت، به مدت 2 ساعت در کاهش ناراحتی موثر است.
تکنسین آزمایشگاه ممکن است به بیمار توصیه کند تا برای تسکین درد یا ناراحتی، مجرای ادرار را با آب گرم شست و شو دهد. یا دستمال گرم و مرطوبی را روی دریچۀ مجرای ادراری خود قرار دهد.
همچنین استفاده از آنتی بیوتیک به مدت 1 تا 2 روز نه بیشتر، توسط دکتر تجویز میشود. در صورت داشتن علائم عفونت مانند درد و تب و لرز حتماً باید به پزشک اطلاع داد.
چه زمانی نتایج آزمایشات آماده خواهد شد؟
نتایج آزمایشات ساده، مانند سیستومتری و یوروفلومتری، بلافاصله پس از آزمایش آماده خواهد شد. در مورد سایر آزمایش ها مانند الکترومیوگرافی و یا تست نوار مثانۀ ویدیویی ممکن است چند روزی زمان ببرد.
در صورت لزوم، تکنسین آزمایشگاه در رابطه با زمان آماده شدن جواب آزمایش و درمانهای احتمالی با بیمار صحبت خواهد کرد.
بیشتر بخوانید: تست نوار مثانه
اگر هر گونه سوالی درباره تست نوار مثانه دارید می توانید با شماره های زیر تماس بگیرید. کلینیک یادمان در غرب تهران با بهره گیری از بهترین پزشکان و ارائه انواع آزمایشات آماده ارائه خدماتی جامع به بیماران است.
برای اطلاع از هزینه های این آزمایش به صفحه هزینه تست نوار مثانه مراجعه کنید.
تلفن ثابت
تلفن همراه
آدرس:
تهران، شهرک غرب، بلوار فرحزادی، دویست متر بالاتر از بلوار دادمان، کوچه ناخدا محتاج، انتهای بن بست، پلاک یک، طبقه یک
