بیماری جذام چیست؟ تشخیص، علل و درمان
آنچه در مورد جذام (بیماری هانسن) باید بدانید
بیماری هانسن که زمانی به عنوان جذام شناخته می شد، یک عفونت باکتریایی است که سیستم عصبی، پوست، بینی و چشم ها را تحت تاثیر قرار می دهد. این بیماری قابل درمان است، اما بدون درمان زودهنگام، آسیب جبران ناپذیری ایجاد می کند.
در گذشته، مردم بر این باور بودند که بیماری هانسن می تواند به راحتی گسترش یابد. اکنون متخصصان می دانند که این مطلب درست نیست. با این حال، درمان نمی تواند آسیب های ایجاد شده را جبران کند.
باکتری مسئول این بیماری، بسیار کند رشد می کند و به راحتی پخش نمی شود. افراد مبتلا به بیماری جذام می توانند در طول درمان به کار و زندگی خود ادامه دهند.
این مقاله به علائم بیماری جذام، نحوه تشخیص و گزینه های درمانی آن می پردازد.
بر اساس گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC)، سالانه حدود 150 نفر به بیماری هانسن مبتلا می شود. در سال 2018، حدود 208600 مورد در سراسر جهان ثبت شده است. برای تشخیص و درمان زودهنگام بیماری جذام می توانید به کلینیک یادمان تب در تهران مراجعه کنید.
علل بیماری جذام
جذام یک عفونت باکتریایی است. باکتری اصلی مسئول آن مایکوباکتریوم لپره یا باسیل هانسن (M. leprae) است.
اما در سال 2008، دانشمندان نوع دیگری به نام مایکوباکتریوم لپروماتوزیس را در مکزیک شناسایی کردند. علائم ایجاد شده توسط این باکتری ها کمی متفاوت می باشد. تاکنون تحقیقات بسیار کمی در مورد این نوع انجام شده است.
باکتری به آرامی در بدن پخش می شود و به ماکروفاژها حمله می‌کند. سلول‌های ماکروفاژ بخش مهمی از سیستم ایمنی هستند و از سیستم عصبی پشتیبانی می‌کنند. در نتیجه این شرایط، اعصاب زیر پوست ضخیم می شود.
مطالعات اخیر نشان می دهد که انتقال ممکن است از طریق تماس با حیوانات، تماس پوست به پوست یا قطرات ناشی از سرفه یا عطسه باشد.
سازمان بهداشت جهانی (WHO) گزارش می دهد که این باکتری به احتمال زیاد از طریق قطرات بینی، دهان و در تماس نزدیک و مکرر با فرد مبتلا به جذام درمان نشده، منتقل می شود.
بیشتر بخوانید : انواع لوپوس + علائم و درمان
علائم جذام
باکتری هایی که باعث بیماری هانسن می شوند به کندی رشد می کنند و بروز علائم، گاهی تا 20 سال طول می کشد. اغلب، فرد متوجه تغییرات یا پیشرفت بیماری نمی شود.
با گذشت زمان، فرد متوجه کاهش حس لامسه، درد و همچنین تغییرات پوستی می شود.
در 90 درصد افراد مبتلا به بیماری جذام، اولین علامت قابل توجه بی حسی است. از دست دادن حس چندین سال قبل از ایجاد تغییرات پوستی شروع می شود و معمولاً مربوط به موارد زیر است:
- دما
- لمس سبک (حس حرکت آرام چیزی روی پوست) و درد
- فشار عمیق
بی حسی می تواند خطر آسیب دیدگی و عفونت را افزایش دهد.
اولین تغییرات پوستی معمولا بی رنگ شدن پوست به صورت یک یا چند لکه است. سایر تغییرات پوستی عبارتند از:
- روشن یا تیره شدن
- خشکی یا پوسته پوسته شدن
- علائم التهاب، مانند قرمزی
- احساس سوزش
- رشد ندول ها
- ایجاد زخم های بدون درد در پا
- ضخیم شدن پوست در اطراف ضایعات
- ایجاد توده ها یا تورم در صورت یا لاله گوش
علائم ممکن است از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. علاوه بر تغییرات پوستی و از دست دادن حس لامسه، بیماری هانسن می‌تواند باعث موارد زیر شود:
- گرفتگی و خونریزی بینی
- ضعف عضلانی
- ضعف و بی حسی در دست ها و پاها
- تورم اعصاب به خصوص اطراف زانو، آرنج و گردن
- بزرگ شدن اعصاب، به ویژه در آرنج و زانو
- مشکلات چشمی
با پیشرفت بیماری، فرد ممکن است دچار موارد زیر شود:
- از دست دادن ابروها
- زخم های کف پا که خوب نمی شوند
- فلج و کجی دست و پا
- ناپدید شدن انگشتان دست و پا، به دلیل کوتاه شدن غضروف آنها و جذب دوباره آنها توسط بدن
- از دست دادن بینایی
همچنین آسیب به غشای مخاطی داخل بینی گاهی به آسیب داخلی و ایجاد اسکار منجر می شود. به دلیل تاثیر این آسیب بر سپتوم، غضروف بین سوراخ های بینی، بینی ممکن است در نهایت فرو بریزد.
این بیماری با درگیر کردن اعصاب مسئول پلک زدن باعث می شود. چشم ها بسیار خشک و مستعد عفونت شوند. این شرایط می تواند به زخم و از دست دادن بینایی منجر گردد.
بیماری جذام چقدر مسری است؟
بیماری جذام مسری نیست. حدود 95 درصد از افراد در برابر باکتری ها مصونیت طبیعی دارند و حتی پس از قرار گرفتن طولانی مدت در معرض آنها، علائمی از خود بروز نمی دهند.
برای مبتلا شدن، فرد باید چندین ماه با فرد مبتلا به این بیماری که تحت درمان نیست، در تماس نزدیک باشد.
بر اساس CDC، باکتری های مسیب بیماری هانسن از طرق زیر سرایت نمی کند:
- تماس گاه به گاه
- دست دادن یا در آغوش گرفتن
- در نزدیکی نشستن
- با هم غذا خوردن
- تماس جنسی
این باکتری همچنین در دوران بارداری به جنین منتقل نمی شود. برخی از آرمادیل ها حامل این باکتری هستند. هر کسی که دائما با آرمادیلوس تماس دارد باید با پزشک خود در مورد اقدامات احتیاطی مناسب صحبت کند.
بیشتر بخوانید : زونا چیست + علائم، تشخیص و درمان
افکار منفی درباره بیماری جذام
افکار منفی درباره بیماری جذام وجود دارد که باعث می شود بسیاری از افراد مبتلا به این بیماری قضاوت و تبعیض را تجربه می کنند. این شرایط می تواند منجر به عوارض بیشتر شود.
برخی از مشکلات پیش روی افراد با علائم قابل توجه بیماری عبارتند از:
- کاهش فرصت های شغلی
- دستمزد کمتر برای کار مشابه در مقایسه با شخص سالم
- مشکل در یافتن شریک زندگی
- طرد شدن از طرف جامعه
- انزوا و به حاشیه رانده شدن
- احساس بی ارزشی
این فشارها و سایر مشائل خطر بروز مشکلات سلامت روان را افزایش داده و منجر به انزوای بیشتر و احتمالاً ناتوانی در ادامه درمان می شود.
فکر منفی می تواند دیگران را نیز تحت تأثیر قرار دهد. برای مثال، یک فرد مبتلا به بیماری هانسن ممکن است به دلیل این باور اشتباه که باکتری می تواند از این طریق منتقل شود، به نوزاد خود شیر ندهد.
همچنین، بر اساس تحقیقات قدیمی‌تری که در سال 2010 منتشر شد، ترس از تبعیض گاهی باعث می شود که فرد علائم خود را پنهان کند و به دنبال حمایت یا درمان نرود.
با این حال، هرچه درمان بیشتر به تعویق بیفتد، احتمال آسیب‌های جبران‌ناپذیر و عوارض شدید بیشتر می‌شود. علاوه براین؛ تاخیر در درمان فرصت بیشتری برای انتقال باکتری به دیگران ایجاد می کند.
تشخیص و درمان جذام
پزشک معمولاً با در نظر گرفتن علائم، بیماری جذام را تشخیص می دهد. تشخیص با آزمایش یک نمونه پوست یا عصب در آزمایشگاه انجام می شود.
برای درمان این بیماری، پزشک ترکیبی از دو یا سه آنتی بیوتیک را تجویز می کند. فرد به مدت 1 تا 2 سال به این درمان نیاز دارد. به گفته CDC، ترکیب چند آنتی بیوتیک به کاهش خطر ابتلا به مقاومت آنتی بیوتیکی کمک می کند.
با شروع درمان، باکتری نمی تواند به دیگران منتقل شود. با این حال، مراقب باشید:
- از صدماتی که ممکن است منجر به آسیب بیشتر شود اجتناب کنید.
- هر گونه علائم جدید را به پزشک گزارش دهید، به خصوص اگر علائم التهاب، تب، یا نواحی جدیدی از تغییر پوست یا بی حسی وجود داشته باشد.
- دوره کامل آنتی بیوتیک را طبق تجویز پزشک مصرف کنید.
آنتی بیوتیک ها با از بین بردن باکتری های ایجاد کننده علائم، بیماری را متوقف می کنند. با این حال، نمی توان آسیب های ایجاد شده را جبران کند. در صورت شروع علائم، حتما باید در اسرع وقت با پزشک تماس بگیرید.
بیشتر بخوانید : بیماری پوستی گال یا جرب چیست؟ علائم، علل و درمان
خلاصه
بیماری هانسن که زمانی جذام نامیده می شد، یک عفونت باکتریایی قابل درمان است. در گذشته مردم معتقد بودند که این بیماری بسیار مسری است، اما این درست نیست. ایجاد علائم به کندی صورت می گیرد و اغلب با بی حسی شروع می شود.
درمان با آنتی بیوتیک می تواند عفونت را درمان کند، اما آسیب وارد شده را نمی توان جبران کرد.
اگر فردی به بیماری جذام مبتلا شود، باید هر چه سریعتر تحت مراقبت های پزشکی قرار گیرد تا از آسیب و عوارض دائمی جلوگیری شود.
برای دریافت مشاوره و یا نوبت حضوری با شماره تلفن های : ۰۲۱۸۸۰۷۳۱۳۶ و یا از طریق تماس تلفنی و یا واتساپ با شماره ۰۹۳۳۷۸۳۶۸۲۰ در تماس باشید.
سایر شماره تماس های کلینیک ۰۲۱۸۸۵۷۱۵۲۳ و ۰۲۱۸۸۵۹۱۳۵۸
آدرس ما را در صفحه تماس با ما مشاهده کنید.
