علائم و درمان نشت مایع مغزی نخاعی (CFS)
مایع مغزی نخاعی (CSF) مغز و نخاع را احاطه کرده و لایه ضربه گیری برای محافظت از آنها در برابر آسیب ایجاد می کند.
نخاع و مایع مغزی نخاعی توسط سه لایه غشا احاطه شده اند. نشت مایع مغزی نخاعی زمانی رخ می دهد که مقداری از مایع از سوراخ یا پارگی ایجاد شده در خارجی ترین لایه این غشاها (سخت شامه یا دورا ماتر) خارج شود.
دو نوع مجزا از نشت مایع نخاعی با علائم، علل و درمان های مختلف وجود دارد: نشت مایع مغزی نخاعی و نشت مایع جمجمه ای.
نشت این مایع نخاعی می تواند در هر نقطه ای از ستون فقرات رخ می دهد. نشت مایع جمجمه ای در جمجمه رخ می دهد.
شایع ترین علامت نشت مایع مغزی نخاعی از ناحیه ستون فقرات، سردرد است. نشت مایع جمجمه ای باعث علائمی مانند خارج شدن مایع شفاف از بینی یا گوش می شود.
برخی از موارد این نشت ها با درمان‌های محافظه کارانه مانند استراحت بهبود می یابند. در بسیاری از موارد به پچ خون برای پوشاندن سوراخ یا به جراحی برای ترمیم نشت نیاز است.
نخاع و مایع مغزی توسط سه لایه غشا پوشیده شده اند که این عمل نشان دهنده اهمیت بالای آن برای بدن است. اگر دچار علائمی همچون سردردهای شدید در پشت سر، درد گردن، تغییرات بینایی و… شدید به پزشک مراجعه کنید. برای درمان مشکلات نخاعی به کلینیک یادمان تب در تهران مراجعه کنید.
علائم مایع مغزی نخاعی
علائم نشت این مایع نخاعی با نشت CSF جمجمه ای متفاوت است.
نشت مایع مغزی نخاعی
شایع ترین علامت نشت این مایع نخاعی سردرد است. این سردردها معمولا:
- در پشت سر ایجاد می شوند
- هنگام دراز کشیدن بهبود می یابند
- هنگام ایستادن بدتر می شوند
- ممکن است با وارد شدن فشار به بدن شروع یا بدتر شوند (برای مثال هنگام سرفه کردن یا زور زدن)
- به ندرت اتفاق می افتد اما گاهی به طور ناگهانی شروع می شوند (سردرد رعد آسا)
سایر علائم نشت این مایع نخاعی شامل موارد زیر است:
- درد گردن یا شانه
- صدای زنگ در گوش (وزوز گوش)
- تغییرات در شنوایی
- سرگیجه
- حالت تهوع یا استفراغ
- تغییرات در بینایی
- تغییر در قدرت درک یا رفتار
نشت مایع جمجمه ای
علائم نشت مایع جمجمه ای شامل موارد زیر است:
- خارج شدن مایع شفاف و آبکی از بینی یا گوش (از یک طرف)
- از دست دادن شنوایی
- حس مزه فلز در دهان
- مننژیت
دلایل
نشت مایع مغزی نخاعی از ستون فقرات ممکن است ناشی از موارد زیر باشد:
- پونکسیون کمری (تپ ستون فقرات)
- تزریق اپیدورال در ستون فقرات برای تسکین درد، برای مثال هنگام زایمان
- آسیب به سر یا ستون فقرات
- خارهای استخوانی در ستون فقرات
- ناهنجاری های دوراماتر در اطراف ریشه های عصبی در ستون فقرات
- اتصالات غیر طبیعی بین دورا ماتر و وریدها (فیستول‌های وریدی CSF)
- جراحی روی ستون فقرات درگذشته
نشت مایع مغزی نخاعی از جمجمه می تواند ناشی از موارد زیر باشد:
- آسیب به سر
- افزایش فشار در مغز
- درست کار نکردن شانت
- ناهنجاری های گوش داخلی
گاهی اوقات این نشت پس از موارد بسیار جزئی رخ می دهد، مانند:
- عطسه کردن
- سرفه کردن
- زور زدن برای اجابت مزاج
- بلند کردن اجسام سنگین
- افتادن
- کشش
- ورزش
گاهی اوقات نشت مایع مغزی نخاعی دلیل شناخته شده ای ندارد (نشت خودبخودی).
عوامل خطرزا
عوامل خطرزا برای نشت مایع مغزی نخاعی از ستون فقرات، عبارتند از:
- انجام یک جراحی یا عمل قبلی روی ستون فقرات یا اطراف آن
- اختلالات بافت همبند مانند سندرم مارفان یا سندرم اهلرز-دانلوس
عوامل خطر زا برای این نشت از جمجمه عبارتند از:
- جراحی روی جمجمه یا اطراف آن در گذشته
- چاقی
- آپنه (وقفه تنفسی) انسدادی خواب
- ضربه به سر
- تومور در قاعده جمجمه
- ناهنجاری های قاعده جمجمه یا گوش داخلی
عوارض : عوارض احتمالی عدم درمان نشت مایع مغزی نخاعی جمجمه ای شامل مننژیت و ورود هوا به فضاهای اطراف مغز (پنوموسفال شدید) است.
بیشتر بخوانید : آسیب تروماتیک مغزی ، علائم و پشگیری
تشخیص
نشت مایع مغزی نخاعی از ناحیه ستون فقرات
پزشک ابتدا سابقه پزشکی بیمار را بررسی کرده و معاینه فیزیکی انجام می دهد. انعطاف پذیری مفاصل نیز ممکن است بررسی شود.
آزمایشات برای تشخیص نشت مایع نخاعی از ناحیه ستون فقرات شامل موارد زیر است:
ام آر آی با ماده حاجب گادولینیوم : در این تست تصویربرداری برای نمایش بهتر ناهنجاری‌های ناشی از نشت مایع مغزی نخاعی در مغز یا ستون فقرات از یک ماده حاجب، به نام گادولینیوم، استفاده می‌کنند.
رادیو ایزوتوپ سیسترنوگرافی
این آزمایش شامل اندازه گیری فشار ناشی از مایع مغزی نخاعی و سپس تزریق یک ماده شیمیایی به فضای اطراف نخاع است.
سپس در یک بازه زمانی 24 ساعته چندین بار از آن ناحیه عکس گرفته می شود. با ردیابی جریان مایع مغزی نخاعی با استفاده از این تصاویر، در صورت وجود نشت فعال، غیر طبیعی بودن جریان مشخص می شود.
میلوگرافی
این آزمایش، یک استاندارد طلایی برای تشخیص و مکان یابی نشت مایع مغزی نخاعی در نظر گرفته می شود. از فلوروسکوپی تفریق دیجیتالی، سی تی اسکن یا ام آر آی و رنگ کنتراست زا برای تعیین محل این نشت استفاده می کنند.
میلوگرافی با یافتن دقیق ترین محل این نشت به تعیین مناسب ترین برنامه درمانی کمک می کند.
پونکسیون کمری : این آزمایش شامل قرار دادن یک سوزن در ستون فقرات برای اندازه گیری فشار مایع مغزی نخاعی در داخل ستون فقرات است، اما باید در نظر داشت که این فشار در بیش از نیمی از بیماران مبتلا به نشت این مایع نخاعی طبیعی است.
بیشتر بخوانید : 8 نشانه احتمال ابتلا به آسیب عصبی
نشت مایع مغزی نخاعی از جمجمه
پزشک ابتدا سابقه پزشکی بیمار را بررسی کرده و معاینه فیزیکی شامل بررسی دقیق بینی و گوش انجام می دهد. گاهی از بیمار می خواهند که برای بررسی ترشحات بینی و برداشتن نمونه به جلو خم شود و نمونه برای آزمایش به آزمایشگاه ارسال می شود.
آزمایشات برای تشخیص نشت مایع مغزی نخاعی از جمجمه شامل موارد زیر است:
- ام آر آی با گادولینیوم : در این آزمایش تصویربرداری برای یافتن منبع این نشت از یک ماده کنتراست زا به نام گادولینیوم، برای نمایان تر کردن ناهنجاری‌های مغز استفاده می‌کنند.
- تمپانومتری : در تمپانومتری مایع گوش میانی برای بررسی مایع مغزی نخاعی آزمایش می شود.
- سی تی میلوگرافی : این آزمای یک استاندارد طلایی برای تشخیص و یافتن محل نشت مایع مغزی نخاعی در نظر گرفته می شود. از یک سی تی اسکن و یک رنگ کنتراست زا برای تعیین محل نشت مایع مغزی نخاعی در هر نقطه از قاعده جمجمه استفاده می کنند.
سی تی میلوگرافی با یافتن دقیق ترین محل این نشت به تعیین مناسب ترین برنامه درمانی کمک می کند. همچنین ممکن است از CT با وضوح بالا (HRCT) استفاده شود که تصاویر را با جزئیات بیشتری ارائه می دهد.
درمان نشت مایع مغزی نخاعی
برخی از موارد نشت مایع مغزی نخاعی تنها با استراحت بهبود می‌یابند. برخی دیگر ممکن است نیاز به درمان داشته باشند.
درمان نشت مایع مغزی نخاعی از ناحیه ستون فقرات شامل موارد زیر است:
- پچ خون اپیدورال : این درمان شامل نمونه برداری از خون فرد و سپس تزریق آن به کانال نخاعی است. گلبول‌های خون لخته‌ای را تشکیل می‌دهند که ناحیه‌ای که از آن مایع مغزی نخاعی نشت می‌کند را می پوشاند.
- سیلانت : یک سیلانت مخصوص به تنهایی یا همراه با خون فرد به همان روشی که در بالا توضیح داده شد برای پوشاندن سوراخ و جلوگیری از این نشت استفاده می شود.
- عمل جراحی : برخی از مورد های نشت مایع مغزی نخاعی نیاز به جراحی دارند. جراحی تنها در صورت موثر نبودن سایر گزینه های درمانی و مشخص بودن محل دقیق نشت انجام می‌شود.
انواع مختلفی از روش های جراحی برای درمان نشت نخاعی و ترمیم محل نشت وجود دارد. جراحی برای ترمیم محل این نشت ممکن است شامل بخیه‌ها یا پیوند بافت های متشکل از تکه‌های ماهیچه یا چربی باشد.
- آمبولیزاسیون وریدی : این روش یک درمان جدید حداقل تهاجمی و مبتنی بر استفاده از کاتتر برای فیستول های وریدی این مایع است که فقط شامل بستن فیستول از داخل ورید مشکل ساز است.
برخی از موارد نشت مایع مغزی نخاعی جمجمه ای، مانند مواردی که در اثر ضربه ایجاد می‌شوند، با اقدامات محافظه‌کارانه مانند موارد زیر قابل درمان هستند:
- استراحت در رختخواب
- بالا بردن سر تخت
- مصرف ملین ها برای جلوگیری از زور زدن
اکثر نشت های خودبخودی مایع مغزی نخاعی جمجمه ای نیاز به جراحی دارند.
بیشتر بخوانید : علائم آنوریسم مغزی و تشخیص آن
آماده شدن برای قرار ملاقات با پزشک
پس از صحبت در مورد علائم خود با پزشک خانوادگی، احتمالا او شما را برای ارزیابی بیشتر به یک پزشک آموزش دیده در زمینه بیماری های مغز و ستون فقرات (متخصص مغز و اعصاب، جراح مغز و اعصاب، گوش و حلق و بینی) ارجاع می دهد.
در اینجا مطالبی را ارائه می دهیم که به شما در آماده شدن برای ملاقات با پزشک کمک می کند.
آنچه شما می توانید انجام دهید
فهرستی از موارد زیر تهیه کنید:
- علائمی که دارید و زمان شروع آنها، حتی علائمی که ممکن است بی ارتباط با دلیل مراجعه شما به پزشک به نظر برسد.
- اطلاعات شخصی کلیدی، از جمله استرس های اصلی زندگی یا تغییرات اخیر زندگی
- تمام داروها، ویتامین ها یا سایر مکمل هایی که مصرف می کنید، از جمله دوزها
- سوالاتی که باید از پزشک خود بپرسید
نتایج آزمایشات اخیر و اسکن مغز و ستون فقرات خود را در قرار ملاقات همراه داشته باشید. در صورت امکان یکی از اعضای خانواده یا دوستان خود را همراه خود ببرید تا به شما در به خاطر پسردن اطلاعات دریافتی کمک کند.
سوالاتی که باید در مورد این نشت، از پزشک خود بپرسید عبارتند از:
- چه چیزی احتمالاً باعث علائم یا وضعیت من شده است؟
- به چه آزمایشاتی نیاز دارم؟
- احتمال موقت یا دائمی بودن وضعیت من چقدر است؟
- در حال حاضر بهترین اقدام چیست؟
- آیا کاهش وزن به بهتر شدن وضعیت من کمک می کند؟
- من این بیماری دیگر را نیز دارم. چگونه می توانم آنها را با هم مدیریت کنم؟
- آیا باید محدودیت هایی را رعایت کنم؟
- آیا باید به متخصص مراجعه کنم؟
- آیا بروشورها یا مطالب چاپی دیگری وجود دارد که بتوانم داشته باشم؟ چه وب سایت هایی را پیشنهاد می کنید؟
هر سوال دیگری که دارید را بپرسید.
آنچه از پزشک انتظار می رود
پزشک احتمالاً سؤالاتی را از شما می پرسد، مانند اینکه:
- آیا علائم مداوم بوده یا گاه به گاه؟
- شدت علائم چقدر است؟
- فکر می کنید چه چیزی باعث کاهش علائم می شود؟
- فکر می کنید چه چیزی علائم را بدتر می کند؟
برای دریافت مشاوره و یا نوبت حضوری با شماره تلفن های : ۰۲۱۸۸۰۷۳۱۳۶ و یا از طریق تماس تلفنی و یا واتساپ با شماره ۰۹۳۳۷۸۳۶۸۲۰ در تماس باشید.
سایر شماره تماس های کلینیک ۰۲۱۸۸۵۷۱۵۲۳ و ۰۲۱۸۸۵۹۱۳۵۸
آدرس ما را در صفحه تماس با ما مشاهده کنید.
