سندرم دم اسبی ، علائم ، تشخیص و درمان
سندرم دم اسبی چیست و چگونه درمان می شود؟
در انتهای پایینی نخاع، دسته ای از ریشه های عصبی به نام دم اسب وجود دارد. این دم اسب با مغز در ارتباط است، سیگنال های عصبی را بر اساس فعالیت های حسی و حرکتی در اندام های تحتانی و اندام های موجود در ناحیه لگنی، جا به جا می کند. در صورتی که ریشه های عصبی فشرده شوند، می تواند منجر به عارضه ای به نام سندروم دم اسبی شود.
این یک عارضه نادر است که تخمین زده می شود از هر 33000 تا 100000 نفر، یک نفر را درگیر می کند.
سندروم دم اسبی، کنترل مثانه، پاها و سایر بخش های بدن را تحت تاثیر قرار می دهد. در صورت عدم درمان، می تواند منجر به مشکلات جدی و طولانی مدت شود.
علائم سندرم دم اسبی
بروز علائم سندرم دم اسبی می تواند زمان زیادی ببرد و شدت آن متفاوت است. این امر، تشخیص را دشوار می کند.
در اغلب موارد، مثانه و پاها، اولین نقاطی هستند که تحت تاثیر سندروم دم اسبی قرار می گیرند. برای مثال، ممکن است فرد در نگه داشتن یا رها کردن ادرار دچار مشکل شود (بی اختیاری).
سندروم دم اسبی می تواند باعث درد یا از دست دادن احساس در بخش های فوقانی پا، کفل ها و پاشنه پا شود.
تغییرات در “ناحیه زین اسبی” یا بخش هایی از پاها و کفل ها که در هنگام اسب سواری در تماس با زین اسب قرار می گیرند، بیش از همه مشهود است.
این علائم می توانند شدید باشند و در صورت عدم درمان با گذشت زمان بدتر شوند.
سایر علائمی که ممکن است نشان دهنده سندروم دم اسبی باشند، عبارت اند از:
- درد شدید در بخش تحتانی کمر
- ضعف، درد یا از دست دادن احساس در یک یا هر دو پا
- بی اختیاری مدفوع
- از دست دادن رفلاکس ها در اندام های تحتانی
- اختلال جنسی
در صورت تجربه هر یک از این علائم باید به پزشک مراجعه شود.
علت سندرم دم اسبی چیست؟
فتق دیسک، یکی از شایع ترین دلایل سندرم دم اسبی است. دیسک، لایه ای بین مهره های ستون فقرات است که بخش داخلی آن ژله ای شکل و بخش خارجی آن، سخت است.
فتق دیسک زمانی رخ می دهد که بخش داخلی و نرم از بخش خارجی و سخت دیسک بیرون می زند.
با افزایش سن، ماده سازنده دیسک، ضعیف می شود.
در صورت شدت فرسایش و پارگی، اقدام به بلند کردن اجسام سنگین یا حتی چرخیدن به روشی نادرست می تواند باعث از هم گسیختگی دیسک شود.
در این صورت، عصب های مجاور دیسک حساس می شوند. اگر از هم گسیختگی دیسک در مهره های کمری تحتانی شدید باشد، ممکن است به اعصاب دم اسبی فشار وارد کند.
سایر دلایل احتمالی سندروم دم اسبی عبارت اند از:
- زخم ها یا تومورهای موجود در بخش تحتانی نخاع
- عفونت نخاعی
- تنگی مجرای نخاعی
- نقص های مادرزادی
- عوارض ناشی از جراحی نخاعی
چه کسانی در خطر ابتلا به سندرم دم اسبی قرار دارند؟
احتمال ابتلا به سندرم دم اسبی در افرادی بیشتر است که دچار فتق دیسک هستند، مانند افراد مسن یا ورزشکاران مشغول در ورزش هایی که در آن ها فشار زیادی به مفاصل وارد می شود.
سایر فاکتورهای ریسک فتق دیسک عبارت اند از:
- اضافه وزن یا چاقی
- شغلی که نیازمند بلند کردن اجسام سنگین، چرخیدن، فشار دادن و خم شدن به طرفین است
- استعداد ژنتیکی ابتلا به فتق دیسک
اگر فرد مثلا در اثر تصادف یا افتادن دچار آسیب شدید کمر شده باشد نیز ریسک ابتلا به سندروم دم اسبی در او بیشتر است.
نحوه تشخیص سندرم دم اسبی
هنگام مراجعه به پزشک لازم است سابقه پزشکی فرد در اختیار پزشک قرار گیرد. اگر والدین یا اقوام نزدیک نیز دچار مشکلات کمر بوده اند، لازم است با پزشک در میان گذاشته شود.
باید لیستی از تمام علائم، شامل زمان شروع و شدت آن ها نیز در اختیار پزشک قرار داده شود.
در طول جلسه، پزشک یک معاینه فیزیکی نیز انجام خواهد داد تا پایداری، استقامت، هم ترازی و رفلاکس پاها را تست کند.
احتمالا از فرد خواسته می شود تا:
- بنشیند
- بایستد
- رو پاشنه ها و نوک انگشتان پا راه برود
- پاهای خود را در حالت درازکش بالا بیاورد
- به جلو، عقب و اطراف خم شود
بر اساس علائم، گاهی پزشک، عضلات مقعدی را نیز از نظر حجم و بی حسی بررسی می کند.
ممکن است اسکن MRI نیز از کمر فرد تهیه شود. MRI از میدان های مغناطیسی برای کمک به ایجاد تصاویر از ریشه های عصبی نخاع و بافت اطراف نخاع استفاده می کند.
گاهی پزشک، انجام تست تصویربرداری میلوگرام را نیز پیشنهاد می کند. در این تست، یک رنگ مخصوص به درون بافت اطراف نخاع تزریق می شود.
یک تست اشعه ایکس مخصوص نیز برای نشان دادن هرگونه مشکل در نخاع یا اعصاب در اثر فتق دیسک، تومور یا مشکلات دیگر گرفته می شود.
آیا نیاز به جراحی است؟
معمولا پس از تشخیص سندروم دم اسبی، برای کاهش فشار وارد بر اعصاب، جراحی انجام می شود.
اگر علت بیماری، فتق دیسک باشد، عمل جراحی روی دیسک انجام می شود تا هر ماده ای را که بر اعصاب دم اسبی فشار وارد می کند، خارج کند.
باید ظرف 24 تا 48 ساعت پس از آغاز علائم جدی، جراحی انجام شود. این علائم عبارت اند از:
- کمر درد شدید
- از دست دادن ناگهانی احساس، ضعف یا درد در یک یا هر دو پا
- ابتلا به بی اختیاری مدفوع یا ادرار
- از دست دادن رفلاکس ها در انتهای اندام های تحتانی
این کار می تواند از آسیب عصبی برگشت ناپذیر و ناتوانی جلوگیری کند. در صورت عدم درمان عارضه، ممکن است فرد فلج شود و به بی اختیاری دائمی مبتلا شود.
گزینه های درمانی پس از جراحی
پس از جراحی، پزشک به صورت دوره ای بیمار را ویزیت می کند تا بهبودی او را بررسی کند.
بهبودی کامل از عوارض سندروم دم اسبی ممکن است، اگرچه برخی علائم در بعضی افراد با تاخیر از بین می روند. در صورت ادامه علائم، لازم است به پزشک اطلاع داده شود.
اگر سندرم دم اسبی، توانایی راه رفتن فرد را تحت تاثیر قرار داده باشد، برنامه درمانی شامل فیزیوتراپی سندرم دم اسبی خواهد بود.
فیزیوتراپ می تواند به فرد کمک کند دوباره استقامت خود را به دست آورد و تمرین هایی را برای کمک به بهبود راه رفتن تجویز کند.
در صورتی که فعالیت های روزانه مانند لباس پوشیدن، تحت تاثیر سندروم دم اسبی قرار گرفته باشد، کار درمان می تواند به فرد کمک کند.
ممکن است بخش دیگری از تیم درمانی، متخصصینی باشند که به درمان بی اختیاری و اختلال جنسی کمک می کنند.
برای درمان بلندمدت، پزشک، داروهایی را برای کمک به مدیریت درد تجویز خواهد کرد.
- مسکن های تجویزی مانند اوکسی کودون، می تواند پس از جراحی مفید واقع شود
- مسکن های بدون نسخه مانند ایبوپروفن یا استامینوفن می تواند برای کاهش درد روزانه به کار رود
- کورتیکواستروییدها برای کمک به کاهش التهاب و تورم در اطراف نخاع تجویز می شوند
گاهی پزشک داروهایی را نیز برای کنترل بهتر مثانه یا روده تجویز می کند. شامل:
- اوکسی بوتینین
- تولترودین
- هیوسیامین
آموزش مثانه نیز می تواند برای فرد مفید واقع شود. پزشک، استراتژی هایی را برای کمک به تخلیه عامدانه مثانه و کاهش خطر بی اختیاری تجویز خواهد کرد.
شیاف گلیسیرین می تواند به تخلیه روده ها کمک کند.
دورنما
پس از جراحی، ممکن است بازگشت حس ها و کنترل حرکتی آرام صورت گیرد. به طور اختصاصی، فعالیت مثانه، آخرین بخشی است که کاملا بهبود می یابد.
ممکن است تا زمان بازیابی کامل کنترل مثانه، نیاز به استفاده از سوند باشد. اگرچه برخی افراد برای بهبود نیاز به چندین ماه یا حتی چند سال دارند.
زندگی با سندروم دم اسبی
در صورتی که عملکرد روده و مثانه به طور کامل بازنگردد، ممکن است نیاز به استفاده از سوند برای اطمینان از تخلیه کامل مثانه باشد.
همچنین برای کمک به پیشگیری از عفونت سیستم ادراری، لازم است مایعات فراوانی نوشیده شود.
پدهای محافظ یا پوشک بزرگسالان می تواند در مدیریت بی اختیاری مثانه یا روده مفید واقع شود.
پذیرش آنچه که قابل تغییر نیست، حائز اهمیت است. اما باید نسبت به علائم یا عوارضی که می تواند پس از جراحی درمان شود، اقدام کرد.
مشاوره عاطفی یا روانی می تواند به تعدیل وضعیت فرد کمک کند، بنابراین باید با پزشک در مورد گزینه های موجود گفتگو شود.
حمایت خانواده و دوستان نیز بسیار مهم است. مشارکت آن ها در روند بهبودی می تواند به آن ها کمک کند شرایط فرد را درک کنند و بهتر بتوانند به بهبودی او کمک کنند.
بیشتر بخوانید: اختلالات سیستم عصبی
برای دریافت نوبت ملاقات با دکتر بابک جلالیان، متخصص مغز و اعصاب، جهت مشاوره، تشخیص و درمان سندروم دم اسبی با کلینیک یادمان تماس بگیرید.
برای دریافت مشاوره و یا نوبت حضوری با شماره تلفن های : ۰۲۱۸۸۰۷۳۱۳۶ و یا از طریق تماس تلفنی و یا واتساپ با شماره ۰۹۳۳۷۸۳۶۸۲۰ در تماس باشید.
سایر شماره تماس های کلینیک ۰۲۱۸۸۵۷۱۵۲۳ و ۰۲۱۸۸۵۹۱۳۵۸
آدرس ما را در صفحه تماس با ما مشاهده کنید.
